Υπέρπυρον του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Α΄ Κομνηνού

Υπέρπυρον του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Α΄ Κομνηνού

Της Σοφίας Βαρβιτσιώτη

Υπάρχουν ορισμένα πρόσωπα στα οποία τα σχολικά εγχειρίδια αφιερώνουν ελάχιστες αράδες, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης να τα προσπερνά. Και όμως, πίσω από αυτές τις μικρές και ασήμαντες αναφορές συχνά κρύβονται εξαιρετικά ενδιαφέρουσες περιπτώσεις. Μία από αυτές είναι και ο Ανδρόνικος Α΄ Κομνηνός, γιος του Ισαάκιου Κομνηνού, πρώτος ξάδερφος και συνομήλικος με τον αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄ Κομνηνό. Πρόκειται για μια πολύ συναρπαστική προσωπικότητα, από εκείνες που αν δεν υπήρχαν, η Ιστορία δεν θα είχε αλατοπίπερο, όπως και ο κινηματογράφος δεν θα ήταν ίδιος χωρίς τους «κακούς» του.

Το Σεπτέμβριο του 1180 ο Μανουήλ πέθανε από βαριά ασθένεια σε ηλικία εξήντα δύο ετών, αφήνοντας πίσω τον δωδεκάχρονο μοναχογιό του Αλέξιο Β΄, που τον είχε στέψει συμβασιλέα. Μάλιστα, είχε φροντίσει και να τον παντρέψει με την κόρη του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου Ζ΄. (Ή μικρός – μικρός παντρέψου ή μικρός καλογερέψου.) Αυτός ο γάμος έγινε για να επισφραγίσει τη συμμαχία του Μανουήλ με τον Λουδοβίκο. Η γλυκιά και χαριτωμένη πριγκίπισσα Αγνή, στην τρυφερή ηλικία των εννέα ετών, φόρεσε το στέμμα της συμβασίλισσας και έζησε μια ζωή που ταιριάζει περισσότερο σε μυθιστόρημα. Βαφτίστηκε ορθόδοξη, πήρε το όνομα Άννα και σιγά – σιγά απέκτησε και ελληνική συνείδηση. Χάρη στην παιδιάστικη αθωότητά της γρήγορα έγινε πολύ αγαπητή. Όλα θα κυλούσαν ιδανικά, αν ο Μανουήλ δεν έφευγε πρόωρα από τον μάταιο τούτο κόσμο.

Σε εκείνους τους καιρούς, αν ο διάδοχος του θρόνου έμενε ορφανός από πατέρα, το μέλλον του διαγραφόταν πολύ ζοφερό. Βλέπετε, οι μνηστήρες του θρόνου σε τέτοιες περιπτώσεις ήταν πολλοί και η δίψα της εξουσίας πολύ μεγάλη για να αναλώνονται σε συναισθηματισμούς. «Το καλό της αυτοκρατορίας» ήταν η συνήθης δικαιολογία για να βγάλουν από τη μέση τον ανήλικο διάδοχο.

Ύστερα από το θάνατο του Μανουήλ, για λογαριασμό του Αλέξιου την εξουσία ασκούσε η αυτοκράτειρα μητέρα του Μαρία μαζί με ένα συμβούλιο αρχόντων. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο φημολογούμενος εραστής της, ο πρωτοσεβαστός Αλέξιος, ανιψιός του Μανουήλ. Σημειωτέον, η Μαρία ήταν τριάντα χρόνια νεότερη από τον Μανουήλ και πανέμορφη. Γρήγορα όμως φάνηκε ότι όλοι αυτοί ενδιαφέρονταν περισσότερο για το χρυσάφι και την καλοπέραση παρά για την αυτοκρατορία. Επιπλέον, η Μαρία και ο πρωτοσεβαστός Αλέξιος είχαν αποκτήσει πολλές αντιπάθειες, λόγω της φιλολατινικής πολιτικής που ακολουθούσαν. Στην ουσία, επικράτησε ακυβερνησία. Και επειδή ο λύκος στην αναμπουμπούλα χαίρεται, εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Ανδρόνικος. Ήταν η ευκαιρία που περίμενε από τη στιγμή που έμαθε για την ασθένεια του Μανουήλ, για να διεκδικήσει τον θρόνο…

Ο Ανδρόνικος ήταν ένας άνδρας με ευφυΐα πάνω από τον μέσο όρο και ικανότητες διοικητικές και στρατιωτικές. Δεν αξιοποιούσε όμως τα προσόντα του σωστά. Αντιθέτως, ήταν συμφεροντολόγος, πανούργος, δολοπλόκος και λάτρης της καλοπέρασης. Ήταν τόσο δεινός ρήτορας και τόσο ικανός στην προσποίηση, που μπορούσε να τουμπάρει και τον πιο δύσπιστο ακροατή. Από τα πολύ «δυνατά» του σημεία ήταν το αρρενωπό και μεγαλόπρεπο παρουσιαστικό του και η γοητεία του. Γι’ αυτό και είχε απίστευτη επιτυχία στις γυναίκες, κάνοντας το παλάτι να βουίζει από τα σκάνδαλα. Αμέτρητες ερωμένες είχαν περάσει από το κρεβάτι του, μεταξύ των οποίων και δύο ανιψιές του. Πριγκίπισσες, αρχόντισσες και γυναίκες του λαού, καμία δεν άφηνε παραπονεμένη, αρκεί να ήταν όμορφη…

Φύση περιπετειώδης και τυχοδιωκτική, χωρίς ηθικούς φραγμούς, ο Ανδρόνικος πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του εξόριστος και κυνηγημένος, γιατί με τα καμώματά του είχε εξοργίσει τον Μανουήλ πάμπολλες φορές. (Αν ήταν άλλος στη θέση του Μανουήλ, θα τον είχε τυφλώσει. Αλλά εκείνος παραήταν μεγαλόψυχος.) Δεν είχε διστάσει ακόμα και να προδώσει τον αυτοκράτορα ξάδερφό του, προκειμένου να καλοπερνά και να πλουτίζει. Για παράδειγμα, είχε συμμαχήσει με τους Ούγγρους, τους οποίους πολεμούσε ο Μανουήλ, αλλά και με τους Τούρκους, πουλώντας Χριστιανούς στα σκλαβοπάζαρα.

Ο Ανδρόνικος λοιπόν, λίγους μήνες μετά το θάνατο του Μανουήλ και με προσωπική «πρόσκληση» από την κόρη του Μανουήλ από τον πρώτο του γάμο, την πορφυρογέννητη πριγκίπισσα Μαρία, (η οποία ήταν αντίπαλος της αυτοκράτειρας Μαρίας) ξεκίνησε εκστρατεία με σκοπό να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερους οπαδούς, που θα τον στήριζαν στο κυνήγι της εξουσίας. Πρόβαλλε τον εαυτό του ως προστάτη του «αγαπημένου» ανήλικου ανιψιού του Αλέξιου και ως φίλο του λαού. Τα παρατσούκλια του ήταν «φιλορώμαιος» και «φιλόλαος», πράγμα που υποδήλωνε την αντιπάθειά του προς τους Λατίνους. Υπάρχουν σοβαρές υπόνοιες ότι αυτός υποκίνησε την εξέγερση που συνέβη στην Κωνσταντινούπολη το 1182, με αποτέλεσμα την σφαγή των Λατίνων κατοίκων της, οι οποίοι ζούσαν μέσα στα πλούτη, ενώ ο λαός στέναζε μέσα στη φτώχεια.

(Συνεχίζεται)