Της Σοφίας Βαρβιτσιώτη

Όταν ο Καποδίστριας ανέλαβε τον Ιανουάριο του 1828 τα καθήκοντα του Κυβερνήτη, έπρεπε να οργανώσει ένα κράτος κυριολεκτικά από το μηδέν. Δεν υπήρχε διοίκηση, νόμοι, οικονομία, στρατός, εκπαίδευση. Βρήκε πόλεις και χωριά ερειπωμένα, είδε τους Έλληνες να λιμοκτονούν, γιατί αδυνατούσαν να καλλιεργήσουν τη γη τους, που την είχαν λεηλατήσει οι Τούρκοι. Για παράδειγμα, ο Ιμπραήμ πασάς ακόμα αλώνιζε στη νοτιοδυτική Πελοπόννησο, ενώ ο Κιουταχής έλεγχε τη Στερεά Ελλάδα. Οι αγωνιστές της Επανάστασης ήταν κατεστραμμένοι οικονομικά και πολλοί γίνονταν ληστές για να επιβιώσουν. Οι πειρατές λυμαίνονταν τις θάλασσες, με αποτέλεσμα να δυσφορούν και οι Ευρωπαίοι, που είχαν συμφέροντα από το θαλάσσιο εμπόριο.

Για να γίνει σε όλους μας σαφές τι ακριβώς παρέλαβε ο Καποδίστριας, παραθέτουμε τη γραπτή αναφορά του Ανδρέα Κοντοσταύλου, προέδρου της τριμελούς επιτροπής η οποία ανέλαβε να καταγράψει… την περιουσία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους:

«Κύριε κυβερνήτα, στο ταμείο του κράτους ευρέθη μόνο ένα νόμισμα και αυτό κίβδηλο».

Επειδή οι συμμαχικές Δυνάμεις αρνούνταν να χορηγήσουν δάνεια στην Ελλάδα, αξιοποίησε τις προσωπικές του γνωριμίες με Έλληνες της διασποράς και με Ευρωπαίους φιλέλληνες και εξασφάλισε χρηματικές ενισχύσεις για την Ελλάδα. Ίδρυσε την Εθνική Χρηματιστική Τράπεζα και έκοψε το πρώτο νόμισμα του ελεύθερου ελληνικού κράτους, τον φοίνικα. Αυτό που δεν κατάφερε να λύσει ήταν το πρόβλημα των εθνικών γαιών, μεγάλο μέρος των οποίων ήταν υποθηκευμένο για τα δάνεια του 1824-25.

Αναδιοργάνωσε τον στρατό και ίδρυσε τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Ανέθεσε στον Κωνσταντίνο Κανάρη και στον Ανδρέα Μιαούλη να καταστείλουν την πειρατεία.

Χάρη στην παληκαριά και την πείρα τους, οι δύο καπεταναίοι πέτυχαν την αποστολή τους και η επιτυχία τους αυτή έδωσε στην Ελλάδα αρκετούς πόντους κύρους στην υπόλοιπη Ευρώπη. Εκτός αυτού, μέσα στο 1828 κατέφτασε στην Πελοπόννησο γαλλικό εκστρατευτικό σώμα περίπου 14.000 ανδρών υπό την αρχηγία του αντιστράτηγου Νικολά-Ζοζέφ Μαιζόν, το οποίο συνέβαλε καθοριστικά στην αποχώρηση του στρατού του Ιμπραήμ, αλλά και στην αποτροπή πιθανών εμφύλιων συγκρούσεων. Είναι η γνωστή «Εκστρατεία του Μωρέως». Μαζί με τον Μαιζόν ήρθαν και αρκετοί Γάλλοι επιστήμονες και καλλιτέχνες, οι οποίοι ερεύνησαν την περιοχή και κατέγραψαν τις φυσικές ομορφιές και τα μνημεία της, τονώνοντας το ενδιαφέρον των συμπατριωτών τους για την Ελλάδα.

Ως αποτέλεσμα, το 1841 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Γαλλική Σχολή Αθηνών. Οι Γάλλοι στρατιώτες βοήθησαν και στον τομέα της οικονομίας, παρέχοντας πρακτική βοήθεια και τεχνογνωσία στον τομέα της γεωργίας και στην κατασκευή τεχνικών έργων.

Βεβαίως, η εκστρατεία αυτή έκρυβε και διπλωματικές σκοπιμότητες, καθώς η Γαλλία επιθυμούσε να αυξήσει την επιρροή της στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος επειδή ανταγωνιζόταν σε αυτό το θέμα την Αγγλία και τη Ρωσία. Ο Καποδίστριας εκμεταλλεύτηκε πολύ επιδέξια τις έριδες των τριών Συμμάχων αποκομίζοντας κέρδη για την Ελλάδα στο θέμα της επέκτασης των συνόρων και της μετατροπής της αυτονομίας σε ανεξαρτησία. Έτσι, από εκεί που το ελληνικό κράτος το Νοέμβριο του 1828 περιλάμβανε μόνο… την Πελοπόννησο, τα παρακείμενα νησιά και τις Κυκλάδες, βομβαρδίζοντας ο Καποδίστριας τους εκπροσώπους των Συμμάχων με υπομνήματα (δεν τους άφηνε σε ησυχία), πέτυχε την επέκταση των συνόρων μέχρι τη νοητή γραμμή Παγασητικού- Αμβρακικού. Δικαιώθηκε επίσης και στο θέμα της ανεξαρτησίας: στις 22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830 η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος. Ασφαλώς συνέβαλε και η τελική νίκη των Ελλήνων στη μάχη της Πέτρας στη Βοιωτία (Σεπτέμβριος 1829) με τον Δημήτριο Υψηλάντη.

Ο Καποδίστριας μερίμνησε ιδιαίτερα για την Παιδεία. Πολύτιμος συνεργάτης του υπήρξε ο λόγιος Ανδρέας Μουστοξύδης. Έδωσε προτεραιότητα στη στοιχειώδη και την επαγγελματική εκπαίδευση, για να καταπολεμήσει τον αναλφαβητισμό και την έλλειψη κατάρτισης. Ίδρυσε λοιπόν πολλά χειροτεχνεία και μία γεωργική σχολή στην Τίρυνθα.

Στις αρχές του 1831 λειτουργούσαν στην επικράτεια 121 σχολεία. Σε αυτά εφαρμοζόταν η αλληλοδιδακτική μέθοδος, σύμφωνα με την οποία οι καλύτεροι μαθητές βοηθούσαν τον δάσκαλο, διδάσκοντας τους πιο αδύνατους (δίδασκαν αλλήλους). Ίδρυσε επίσης στην Αίγινα το τριετές Κεντρικόν Σχολείον, για όσους θα ακολουθούσαν ανώτερες σπουδές και το Πρότυπον Σχολείον, για τους μελλοντικούς δασκάλους. Επικρίθηκε όμως ως «φωτοσβέστης» επειδή δεν ίδρυσε Πανεπιστήμιο. Αυτό που δεν εξήγησαν οι αντίπαλοί του ήταν αν υπήρχαν καθηγητές να διδάξουν και φοιτητές που να μπορούν να φοιτήσουν…

Για να οργανώσει τη Δικαιοσύνη, κάλεσε ειδικούς με σπουδές στο εξωτερικό. Ίδρυσε ειρηνοδικεία, πρωτοδικεία, εφετεία και εμποροδικείο στη Σύρο. Το 1830 συντάχθηκε και ο πρώτος Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας.

Μια άλλη πρωτοβουλία που έλαβε ήταν η ανοικοδόμηση και ο επανασχεδιασμός των πόλεων (Νάυπλιο, Πάτρα, Μεσολόγγι, Άργος), ενέργεια που έγινε σε συνεργασία με τον Κερκυραίο αρχιτέκτονα Σταμάτη Βούλγαρη.

Για όσους δεν το γνωρίζουν, ο Καποδίστριας εισήγαγε και καθιέρωσε… την πατάτα στην Ελλάδα. Παρήγγειλε ένα φορτίο πατάτες και έδωσε εντολή να τις ξεφορτώσουν στην προκυμαία του Ναυπλίου και να τις διανείμουν δωρεάν σε όποιον ήθελε. Οι Έλληνες όμως αντιμετώπισαν με καχυποψία το άγνωστο ζαρζαβατικό. Τότε ο Καποδίστριας έβαλε φύλακες να φρουρούν δήθεν αυστηρά τις πατάτες, αλλά με κρυφή οδηγία να κάνουν «τα στραβά μάτια». Ο κόσμος τότε υπέθεσε ότι οι πατάτες είχαν μεγάλη αξία και μερικοί έκαναν απόπειρες να τις κλέψουν. Σύντομα όλο το φορτίο είχε κάνει φτερά. Από τότε η πατάτα είναι αναπόσπαστο στοιχείο της διατροφής του Έλληνα.

(Συνεχίζεται)