Συνέντευξη στην Άννα Παχή

Έργα που αποτυπώνουν την μοναξιά, τα όρια αλλά και την πορεία προς την ελευθερία. Εικαστικός με αξιοπρόσεχτο λόγο, ο Γιάννης Τζομάκας μιλά στο iart.gr με λόγο ρέοντα και ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Πες μας λίγα λόγια για την έκθεση.

Είναι η  δεύτερη ατομική κι έχει τίτλο Gagey Phycho dynamics και παρουσιάζεται στην Art Appel Gallery. Μιλά για συνθήκες εγκλωβισμού και τη δυναμική του, αυτήν που δίνει ο χώρος στον άνθρωπο και στην περαιτέρω πορεία ή στην καθημερινότητά του. Το έναυσμα ήταν αρχικά μια θεματική που ακολουθώ τα τελευταία χρόνια και αφορά στον κοινωνικό κανιβαλισμό. Πρόκειται για θεωρία μου που βρίσκεται ακόμη σε φιλοσοφικό στάδιο, προφανώς κομμένη και ραμμένη από δουλειές τρίτων. Κατά την εξερεύνηση αυτής της θεματικής, κατέληξα στον χώρο. Όλα ξεκινάνε στον εσωτερικό χώρο του σπιτιού μας, ο οποίος παρέχει μια ασφάλεια.

Ασφάλεια πραγματική ή πλασματική;

Πλασματική κατά κύριο λόγο. Αν εξαιρέσουμε τον όγκο, το τσιμέντο, τους τοίχους γύρω μας, η ασφάλεια είναι πλασματική. Δεν νιώθουμε εύκολα ασφαλείς, ακόμη κι εκεί.

Σε κάθε έργο σου υπάρχει εγκιβωτισμός. Θεωρείς ότι έτσι ζούμε πλέον;

Και ναι και όχι. Μπορεί να υφίσταται σαν δομή, τουλάχιστον ως αποτύπωση, ως όγκος ή σαν κάποιου είδους όρια, που είτε υποδεικνύουν τον χώρο, είτε όχι, ωστόσο καμιά φορά, τουλάχιστον στη δική μου οπτική, είναι και οι νόρμες που ζούμε, το πως βιώνουμε την ημέρα μας. Οπότε, υπό μια έννοια, μπορεί να πει κάποιος ότι ναι, είναι εγκλωβιστικό από την άποψη μιας πίεσης, μιας ασφυξίας στον άνθρωπο αλλά από την άλλη ίσως είναι και κάποιου είδους κανόνες που μας οδηγούν στην πλήρωση ή την ευτυχία μας. Θέλω να βλέπω τα πράγματα δυϊκά.

Η εντύπωσή μου ήταν αυτή της απόλυτης μοναξιάς.

Αυτό έρχεται κατά τη λογική διαδικασία όπου υπέβαλα τον εαυτό μου ως καλλιτέχνης, για να καλύψω δικά μου όρια. Η μοναξιά είναι διαφορετική από τη μοναχικότητα. Παρέα με το εικαστικό μέρος και τους σχολιασμούς που έκανα σε μερικές συνθέσεις, είναι κάποιοι κώδικες που οδηγούν τον θεατή στο youtube όπου μπορεί να δει τη διεργασία δημιουργίας των συνθέσεων. Βιντεοσκοπούσα τον εαυτό μου στο χώρο οπότε από δημιουργός, έγινα και δημιούργημα. Υπάρχει μια ταύτιση χαρακτήρων εκεί. Και όπως κάθε δημιουργός, πάντα είμαι μοναχικός. Ήταν όμως κάτι που έπρεπε να γίνει, καθώς, για να κρίνουμε κάτι, πρέπει να κρίνουμε τον εαυτό μας, να δούμε και εμείς οι ίδιοι κατά πόσον νιώθουμε μια σχετική άνεση σε ένα τέτοιου είδους κομμάτι της ζωής μας.

Προσπαθώ να σε φανταστώ να δουλεύεις. Θεωρώ πως κάποιες φορές ήταν γρήγορο, κάποιες άλλες πιο αργά. Στο τέλος, τι έμεινε σε σένα;

Όταν ολοκληρώθηκε η σειρά μέχρι τη στιγμή που τα έργα αποχώρησαν από το ατελιέ ένιωθα ένα μικρό σφίξιμο ως προς το αν πέτυχα αυτό που ήθελα. Όταν όμως τα είδα στο τελικό στήσιμο, τότε επικράτησε μια γαλήνη, επειδή όντως είχα πετύχει αυτό που προσδοκούσα, σε πολύ ικανοποιητικό βαθμό. Η ενότητα με άφησε πλήρη. Αυτό είναι το όμορφο με τη δημιουργία. Μπαίνουμε συχνά σε μια διαδικασία, είτε σε διαπροσωπικές σχέσεις είτε στη δουλειά μας, που είναι ψυχοφθόρα και στο τέλος έρχεται αυτή η γαλήνη, η ηρεμία ότι κάπου πετύχαμε. Όπως είναι και το ταξίδι για την “Ιθάκη”. Στην ουσία γίνεται διαρκώς, η Ιθάκη είναι μέσα μας και κάποια στιγμή το νιώθουμε αυτό.

Πόσον καιρό ζωγραφίζεις;

Εδώ και πέντε χρόνια. Ήταν επιλογή μου να ζωγραφίσω. Πριν ασχοληθώ με τα εικαστικά, έγραφα. Έχω εκδώσει δυο βιβλία. Η λογοτεχνία προέκυψε, η ζωγραφική ήταν επιλογή. Συνειδητοποίησα ότι είναι κάτι με καλύπτει πιο όμορφα, μέσα από αυτό διοχετεύεται καλύτερα η ενέργειά μου. Ίσως έχει να κάνει με την συντομία του χρώματος, αποτυπώνεται γρήγορα αυτό που θέλεις ή νιώθεις, σε σχέση με ένα κείμενο.

Τι είδους βιβλία;

Το πρώτο λέγεται ‘640’ και είναι υπαρξιακής φύσεως, γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο και με τρεις διαφορετικούς άξονες. Είναι ένα περίεργο, επιτυχημένο όμως πείραμα. Διαθέτει λυρικό στοιχείο με έντονα συναισθηματικό λόγο ενώ παράλληλα, επικρατεί ένα δυστοπικό πλαίσιο. Δεν αποκαλύπτεται ποτέ η ταυτότητα του πρωταγωνιστή, ούτε που τελειώνει η ιστορία, εάν τελειώνει. Είναι όλο σε μια δυναμική κατάσταση αρχής και τέλους και μέσης. Το δεύτερο είναι μια μετααποκαλυπτική νουβέλα με στοιχεία επιστημονικής φαντασίας. Πραγματεύεται τον Άνθρωπο και το μέλλον του ως προς μια πιο ανθρωποκεντρική θεώρηση σε συνάρτηση με μια ενδεχόμενη κατακλυσμική καταστροφή πυρηνικών όπλων.

Δύσκολο να ασχολείται κανείς με δυο μορφές τέχνης.

Ισχύει, για αυτό κι όταν ήρθα σε επαφή με την Εικαστική, συνειδητοποίησα πως είναι καλύτερα να δίνεις κάθε φορά την ενέργειά σου σε ένα πράγμα. Παράλληλα όμως, είδα  στη συγγραφή την ομορφιά του να γίνεται ο λόγος πιο λακωνικός, πιο σύντομος. Από τότε και μετά, σε ότι ζωγραφίζω η αρχική ιδέα έρχεται σε ένα είδος δοκιμίου, το οποίο “ξεκοκαλίζω” και κατόπιν προσπαθώ να το αποτυπώσω σε καμβά.

Χρησιμοποιείς αδρές γραμμές και υπάρχει το δυστοπικό στους πίνακες με στοιχεία επιστημονικής φαντασίας. Αδιόρατα, αλλά υπάρχουν.

Αυτό έχει να κάνει καθαρά με την προσέγγιση του δυστοπικού ματιού. Προσωπικά έχω μια θεώρηση που λέει πως δυστοπία και ουτοπία είναι ένα και το αυτό, υπό μια έννοια. Προσεγγίζω οποιαδήποτε πράξη στη ζωή μας ως το αποτέλεσμα κάποιων επιλογών. Των ανθρώπων, ή συντελεστών της καθημερινότητας. Δεν εναρμονίζομαι με το καλό ή το κακό, το άσπρο ή το μαύρο. Προσπαθώ να παρατηρώ και να καταγράφω, ανεξαιρέτως των συνθηκών.

Ακόμη και στους πίνακες με πιο ζωηρά χρώματα, ελλοχεύει η θλίψη. 

Όντως. Καμιά φορά είναι και το σημείο αναφοράς. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να βιώσει την απόλυτη χαρά χωρίς να έχει βιώσει αντίστοιχα και την απόλυτη θλίψη. Είναι αυτά τα όρια που οριοθετούν και όλη την ‘γκρίζα’ περιοχή στα συναισθήματα και στις ορέξεις μας για επιλογές, την εξερεύνησή του και πολλών άλλων πραγμάτων.

Τι θα ήθελες να πάρει ο θεατής από την έκθεση;

Το κυριότερο, αυτό που πασχίζω τόσο προσωπικά όσο και σαν καλλιτέχνης είναι να διευρύνει τους ορίζοντές του. Όχι από την άποψη πως είμαι κάποιο είδος γκουρού, αλλά θα ήθελα να πάρει εκείνη την ελάχιστη ενέργεια που θα οδηγήσει την σκέψη του, κριτική και όχι μόνον, παραπέρα. Όπως ο Αλμπέρ Καμύ έγραψε τον Σίσυφο από την ανάποδη οπτική, ότι δηλαδή ο Σίσυφος είναι χαρούμενος κάθε μέρα που πρέπει να ξανανεβάσει τον βράχο στην κορυφή, επειδή αυτό του δίνει λόγο ύπαρξης. Είναι κάτι που καλώς ή κακώς, αρκετοί δεν το βλέπουν έτσι, βλέπουν μια πένθιμη νότα στο ότι κάθε φορά κάνει το ίδιο. Αντίστοιχα,  από τα έργα μου, εκείνο που θέλω να πάρουν είναι στο ότι ναι μεν μπορεί να υφίσταται κάποιο καθεστώς στη ζωή μας που ορίζει τα πάντα με αρνητικό πρόσημο αλλά παράλληλα μπορούν και να ξεφύγουν ή απλά να αλλάξουν την οπτική του και να βελτιώσουν την δική τους καθημερινότητα.

Ενδιαφέρουσα η αλλαγή της οπτικής.

Είναι η οπτική που έχω κι εγώ, γιατί μεγαλώνοντας, βλέπω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι  παραμένουν στάσιμοι, έχοντας την ίδια κριτική σκέψη. Αυτό  ελλοχεύει πολλούς κινδύνους για το μέλλον. Δεν το έχω κάνει αυτοσκοπό, καθώς πιστεύω ακράδαντα πως ο καθένας πρέπει να έχει ελεύθερη βούληση κι επιλογή σε ότι κι αν κάνει. Απλά είναι καλό, με παραδείγματα, να δει κάτι διαφορετικό. Αλλιώς, δεν έχει καμιά σημασία ότι κι αν ζωγραφίσω εγώ, ότι κι αν γράψω, όσοι μεγάλοι καλλιτέχνες γεννηθούν ή προκύψουν.

Η ελεύθερη βούληση φέρει και μεγάλη ευθύνη.. Μήπως είναι πιο εύκολος ο “εγκιβωτισμός”;

Καμιά φορά είναι δίκαιο ως συνθήκη.. Για να πάει “μπροστά” κάποιος και η κοινωνία μετέπειτα. Ίσως  χρειάζεται που και που αυτού του είδους η προσέγγιση, μιας και ποτέ μα ποτέ κανείς δεν πρόκειται να καταφέρει να βρει την απόλυτη αλήθεια σε οτιδήποτε. Είναι η μερική αλήθεια που μας κινεί και μας κάνει να προχωρούμε. Καμιά φορά λοιπόν, αυτός ο ‘εγκλωβισμός’ είναι καλός. Τουλάχιστον να διευρύνουμε και να καλύψουμε ότι οριοθετείται εκεί. Γνωρίζοντάς το, μπορούμε να δούμε κι έξω από το όριο. Ύστερα βέβαια, θα υπάρχουν άλλα όρια. Αυτή είναι η ζωή όμως, δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε.

Δουλεύεις κάτι άλλο;

Λόγω της έκθεσης έχω σταματήσει για λίγο. Στην πορεία θα αναπτύξω την συνέχειά της. Η φιγούρα θα φύγει από τον εσωτερικό, κλειστό χώρο του ατελιέ και θα υπάρξει προσέγγιση σε ανοιχτούς χώρους και την πίεση που ασκούν σε νόρμα, ή δημιουργώντας την συνθήκη ‘αγέλης’.

Διακρίνω μια πορεία προς την ελευθερία.

Όταν επέλεξα να ασχοληθώ με τη ζωγραφική, έγραφα ένα μυθιστόρημα που δεν κατέληξε ποτέ σε εκδότη, παρά μόνον στο συρτάρι μου. Εκεί ανέλυσα κι ανέπτυξα μια μεγάλη ιστορία και στο τέλος – τέλος κατέληξα στη διατύπωση πως μια ζωή χωρίς ελπίδες και όνειρα, δεν είναι παρά μια λέξη τριών γραμμάτων. Η ελευθερία είναι το άλφα και το ωμέγα κάθε όντος και ύπαρξης στον κόσμο αυτόν. Αν δεν ζούμε ελεύθεροι, δεν έχει καμία σημασία ότι κι αν κάνουμε.

Πως βλέπεις τα πράγματα στην ζωγραφική;

Είμαι ικανοποιημένος. Αν θες να κάνεις κάτι συγκεκριμένο, θα πρέπει να “επενδύσεις” πάνω σε αυτό, την ενέργειά σου, το χρόνο σου για να βγει κάτι, αν αξίζει. Αν πάλι δεν αξίζει, το κάνουμε για εμάς και μόνον. Δεν προσπαθούμε να πείσουμε τους άλλους ότι είμαστε διαφορετικοί ή ταλαντούχοι. Όλοι οι άνθρωποι έχουν ταλέντα και κάθε ένας μας είναι ξεχωριστός. Προσωπικά, αποφάσισα να αφιερώσω τη ζωή μου σε αυτό. Έχω την ποιότητα ζωής που επιθυμώ, και προσαρμόζομαι. Είναι σαφώς τέχνη, αλλά υπάρχει και το βιοποριστικό κομμάτι.  Δεν έχω κάνει πολλές υποχωρήσεις. Είναι ζόρικο αλλά προς το παρόν μπορώ και στέκομαι μόνος μου, έχω καθαρή γραμμή. Έτσι, δεν γίνομαι υποχείριο κανενός, για να του ζωγραφίσω ότι θέλει, όπως πεταλούδες ας πούμε, ή χαρούμενα θέματα. . Δεν με αντιπροσωπεύει κάτι τέτοιο, ενώ το κάνουν άλλοι, πολύ καλύτερα από μένα. Ο καθένας μας ζει σε μια πλασματική κατάσταση. Ίσως τα πράγματα να είναι ευήμερα για όλους και μόνον εγώ να βλέπω το αρνητικό και να χρειάζεται να το αποτυπώσω. Μπορεί να συμβαίνει και το αντίθετο.

Στη ζωή και στην τέχνη, χωράνε όλα.

Ακριβώς. Αυτή όμως είναι η γραμμή που θέλησα να τραβήξω, και όσο βγει. Έχω επηρεαστεί από τον Καμύ, τον Φουκώ, στο ότι πηγαίνουμε στο παρελθόν για να βρούμε πράγματα που έχει παραβλέψει η σύγχρονη κοινωνία και μπορούν σήμερα να αποδοθούν διαφορετικά. Στο εικαστικό κομμάτι οι επιρροές μου είναι ο Φράνσις Μπέικον και ο Λούσιαν Φρόυντ, και βρίσκω εκεί μια επανάληψη του μεταμοντέρνου καθώς αυτοί το δημιούργησαν. Προσπαθώ, με την τέχνη μου, να βγω από αυτήν την επανάληψη. Το ρεύμα αυτό έχει να κάνει με χώρους, με την επανασυναρμολόγηση των μερών της τέχνης που αποδομήθηκαν από τους μοντερνιστές κι αργότερα τους μεταμοντερνιστές, έτσι ώστε να αποδώσουμε τα του Καίσαρα τω Καίσαρι στο ότι έχουμε την προοπτική, έχουμε την ανθρώπινη φιγούρα και μοχθούμε να υπάρξει ένα οικουμενικό μήνυμα μέσα στη θεματολογία μας. Δεν μας ενδιαφέρει κάτι που εσω-κλείνεται στον περιορισμένο χώρο ενός έθνους, ενός κράτους. Χρειάζονται όλα να βρίσκονται σε μια τάξη. Ένας δημιουργός δεν μπορεί να φτιάξει κάτι ξεκινώντας χαοτικά. Πρέπει να υπάρχει μια τάξη σε αυτό που κάνει, κι αν δεν υπάρχει, να την “κυνηγήσει”. Σε κάθε μορφή Τέχνης, καθώς όλες συνδέονται μεταξύ τους.

Διάρκεια έκθεσης: 28 Μαΐου έως 15 Ιουνίου 2019

ART APPEL GALLERY
Νεοφύτου Βάμβα 5
106 74 Κολωνάκι Αθήνα
Τηλ: 211 11 540 30
artappelgallery@gmail.com

www.artappelgallery.gr

Ώρες λειτουργίας:

Τρίτη έως Παρασκευή 14:00 – 20:30
Σάββατο 11:00 – 15:00
Κυριακή κλειστά
Δευτέρα κατόπιν ραντεβού

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ