Της Άννας Παχή

Λίγο πριν την εμφάνισή του στο Club του Σταυρού του Νότου, ο Ηλίας Ζούτσος μιλά στο iart.gr για τη μέχρι τώρα πορεία και τις επιρροές του, τη σημασία της παραδοσιακής μουσικής και φυσικά, το νέο του δίσκο «Κρητιδική εποχή». Απολαύστε τον.

Πως προέκυψε η ενασχόλησή σου με τη μουσική;

Ξεκίνησα από μικρός, παίζοντας Κρητική λύρα και λαούτο, κυρίως λόγω καταγωγής. Η μητέρα μου είναι από τον Αβδελλά, ορεινό χωριό του Ρεθύμνου στον Μυλοπόταμο, στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Το ήθελα πολύ, κι ας ήμουν μόλις εφτά ετών. Δεν εξηγούνται απόλυτα αυτά. Υπάρχει ίσως κάποια αλήθεια στο ότι η μουσική σε επιλέγει, δεν την επιλέγεις. Μετά όλα ήρθαν κάπως από μόνα τους. Το ένα έφερε το άλλο. Σε αυτές τις ηλικίες ίσως δεν είναι και τόσο συνειδητά όλα.

Παντρεύεις παραδοσιακούς ήχους με νέους ρυθμούς κι ενορχηστρώσεις. Πως προέκυψε αυτή η επιλογή;

Η αλήθεια είναι ότι δεν προέκυψε με σχέδιο. Όπως πολλές φορές συμβαίνει στη δημιουργία, δεν μπορείς να υπολογίσεις ακριβώς τί γίνεται και πώς. Σίγουρα έχει να κάνει με τα βιώματά σου. Για τους παραδοσιακούς ήχους που ανέφερες, πιστεύω πως αν δεν ξέρεις ποιος είσαι μάλλον δεν ξέρεις και πού πας. Στα δύσκολα, από μόνο του ξεπηδάει το σημείο αναφοράς μας. Τα γονίδια, η γεωγραφία, οι καθημερινές συμπεριφορές που κοινωνείς είναι, τις περισσότερες φορές, καθοριστικά. Σε ό,τι με αφορά, δεν ξέρω αν έχω την ανάγκη να επιστρέφω διαρκώς εκεί, αλλά σίγουρα έχω την ανάγκη να επιστρέφω. Όπως έχω και την ανάγκη να αποκαθηλώνω. Να ανοίγω. Να βρίσκω εαυτό και πέρα από τον αυτοματισμό του οικείου. Προσπαθώντας να ψηλαφίσεις, να κατανοήσεις και να βιώσεις κάτι πέρα από τα γνωστά σου όρια, τελικά μαθαίνεις καλύτερα και τον εαυτό σου και ό,τι κουβαλάς. Η όλη διαδικασία της δημιουργίας και της ερμηνείας είναι ουσιαστικά μια πορεία αυτογνωσίας. Σε μένα τουλάχιστον έτσι λειτουργεί. Μου βγαίνει βέβαια και ως ανάγκη.

 

 

Η ισορροπία μεταξύ παράδοσης και της τεχνολογικής εποχής είναι δύσκολη. Με ποιον τρόπο μπορούν να συνυπάρξουν;

Η αναζήτηση και επιτυχία κάθε είδους ισορροπίας δεν είναι συνήθως κάτι εύκολο. Είναι όμως απαραίτητο, όπως πρώτα από όλα διδάσκει η φύση και η ζωή η ίδια, η οποία σε μεγάλο βαθμό είναι μια διαρκής διαδικασία ενσωμάτωσης και ισορροπίας αντιθέσεων, ακόμη και αντιφάσεων. Αρκετές φορές, σκεπτόμενος τα πράγματα μέσα από το πρίσμα της μουσικής και της τέχνης, προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Όσον αφορά τη μουσική, οι παραδοσιακές μουσικές έχουν δύναμη. Κουβαλάνε ιστορία αιώνων στην πλάτη τους. Και ομορφιά. Αλλιώς δε θα άντεχαν και στο χρόνο. Όπως συμβαίνει πάντα με την ομορφιά -αν κάποιος τη δει- μοιραία τον γοητεύει. Είναι ήδη στο παρόν του. Είναι σπουδαίο αυτό που συμβαίνει με την τέχνη. Δημιουργείται ένα νήμα που συνδέει τους ανθρώπους στο διάβα των αιώνων, καθώς μια δημιουργία σε δύο τελείως διαφορετικές ανθρώπινες χωροχρονικές πραγματικότητες, μπορεί να διεγείρει αισθήσεις και διαστάσεις που διαφέρουν ελάχιστα. Επειδή πολλές φορές, η τέχνη μπορεί να δείξει δρόμους και στην ίδια την κοινωνία ή μπορεί να την κάνει να ανοίξει τη ματιά της, ίσως αυτός είναι ο τρόπος για τη συνύπαρξη και ισορροπία μεταξύ τους. Να κρατήσουμε την ουσία και των δύο, έχοντας ως κοινό στοιχείο τον ίδιο τον άνθρωπο.

Από πού αντλείς το υλικό σου;

Η Κική Δημουλά λέει το ωραίο: «Έμπνευση είναι η προσπάθεια υπερνικήσεως της έλλειψής της». Με λίγα λόγια, δεν ξέρω. Από το τίποτα ίσως ή από όλα, συνήθως όμως όχι όσον αφορά την εμπειρική ή πρακτική διάσταση των πραγμάτων. Ενδιαφέρον είναι πάντα όταν κοιτάς κάτι που δεν προσέχει κανένας, ένα συνδετήρα ας πούμε, και στο μυαλό σου φτιάχνεται μια ιστορία που μπορεί να κοιτάζει κατάματα το θάνατο. Η δημιουργία, όπως και η ζωή, έχει να κάνει με το συνειδητό πεδίο (εκεί κάποιο νόημα μπορεί να βγαίνει) και με το ασυνείδητο (εδώ τα πράγματα είναι αρκετά πιο περίπλοκα), οπότε δε μπορεί κανείς να μιλήσει με βεβαιότητες καθολικής θεώρησης. Σίγουρα πάντως το υλικό έχει να κάνει με τα βιώματα σου και εσένα τον ίδιο.

 

 

Ποιες θα έλεγες πως είναι οι βασικές επιρροές σου;

Έχουν να κάνουν με την κλασική, την παραδοσιακή και τη ροκ. Ενώ μπορεί να ακούγονται κάπως αντιθετικά αυτά, όλα ήρθαν κάπως φυσικά. Όπως προείπα, ξεκίνησα με την κρητική λύρα και το λαούτο κυρίως λόγω καταγωγής, στη συνέχεια ακολούθησαν οι κλασικές σπουδές στο σολιστικό βιολί, ενώ στην εφηβεία ήρθε το ροκ και οι κιθάρες.

Μετά από αρκετά χρόνια απαξίωσης, η παραδοσιακή μουσική  φαίνεται να κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. Θεωρείς ότι είναι «μόδα» ή ήρθε για να μείνει;

Δεν ξέρω αν είναι «μόδα». Σίγουρα υπάρχουν περίοδοι που κάποιο είδος μουσικής έχει ευρύτερη απήχηση σε σχέση με άλλες και αυτό έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες. Ωστόσο, η παραδοσιακή μουσική έχει αλήθεια μέσα της για αυτό και κρατάει στο χρόνο. Οι άνθρωποι ίσως δεν έχουν αλλάξει τόσο πολύ όσο νομίζουμε σε σχέση με πολλά πολλά χρόνια πίσω. Ίδιες ανάγκες πάνω κάτω, ίδια πράγματα τους συγκινούν. Ο έρωτας, η ζωή, ο θάνατος. Η ειλικρινής, η αληθινή τέχνη απευθύνεται αρκετές φορές στα αρχέτυπα αυτά που έχουμε μέσα μας, τα οποία φυσικά είναι και διαχρονικά. Διεγείρει τα ίδια κέντρα. Από την άλλη, ο τόπος και ο χρόνος είναι από μόνα τους ένας κόσμος. Οι παραδοσιακές μουσικές είναι γέννημα αυτού ακριβώς του κόσμου, είναι φυσικό να υπάρχει η ανάγκη να συντονιστεί κάποιος εκεί. Σε μεταβατικές περιόδους δε που όλα κλονίζονται, όπως μάλλον είναι και η περίοδος που ζούμε, έχεις ανάγκη να επιστρέψεις στα θεμέλια. Να συνδεθείς με τις πραγματικές σου ανάγκες και αλήθειες. Και την ομορφιά που υπάρχει στην ουσία των πραγμάτων. Χωρίς τα πολλά «μαλάματα», που λέει και ο Σεφέρης. Και πόσο όμορφα το λέει:

«Δε θέλω τίποτε άλλο παρά να μιλήσω απλά, να μου δοθεί

ετούτη η χάρη.

Γιατί και το τραγούδι το φορτώσαμε με τόσες μουσικές

που σιγά-σιγά βουλιάζει

και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που φαγώθηκε

από τα μαλάματα το πρόσωπό της

κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια γιατί η

ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.»

Το νέο σου cd ονομάζεται «Κρητιδική εποχή». Πέρα από το ευφυές λογοπαίγνιο, μίλησέ μας για το περιεχόμενό του. Τι επιθυμείς να επικοινωνήσεις στον κόσμο που θα το ακούσει; Σε τι διαφέρει από τις προηγούμενες δουλειές σου;

Η «Κρητιδική εποχή» είναι δίσκος-πρόταση. Κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό από τη δισκογραφική εταιρία του Θανάση Παπακωνσταντίνου, «Αχός». Σε αυτόν τον δίσκο έχω γράψει μουσική αλλά και διασκευάσει παραδοσιακά μουσικά μοτίβα και στίχους άγνωστων λαϊκών ποιητών της Κρήτης. Στιχουργικά συμμετέχουν επίσης οι: Γιάννης Αεράκης (Πολογιάννης), Μήτσος Σταυρακάκης και Μιχάλης Δραμουντάνης (Μίχαλος). Θέλω να τους ευχαριστήσω όλους, όπως και τους οικείους του Μανώλη Βιτώρου (Μπάχλη) και του Μύρωνα Σκουλά για την εγκάρδια επικοινωνία. Οι δύο τελευταίοι μαντιναδολόγοι δε ζουν πια, υπάρχουν όμως και αυτοί στην «Κρητιδική εποχή» μέσα από τους στίχους τους. Τέλος, υπάρχει και η εμβληματική μορφή του Βιντσέντζου Κορνάρου με τον «Ερωτόκριτο», σε ένα επιλεγμένο απόσπασμα επίσης διασκευασμένο από μένα, που ηχογραφείται για πρώτη φορά. Όσον αφορά τη συνάντηση με τον «Αχό» και το Θανάση Παπακωνσταντίνου, πιστεύω πως είναι σημαντικό το ανθρώπινο πρόσημο να μπαίνει και στην έκδοση ενός δίσκου, πόσο δε μάλλον το «μοίρασμα» αυτό να γίνεται με έναν δημιουργό, τον οποίο εκτιμώ και για τη δουλειά του. Είμαι χαρούμενος για αυτή τη συνεργασία. Η πατρότητα του τίτλου ανήκει στο Θανάση και είναι όντως ένα λογοπαίγνιο για το κρητικό ιδίωμα του περιεχομένου και την εποχή που εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι. Είναι ταιριαστός ωστόσο και με το υλικό του δίσκου, αφού στην εργασία αυτή ανακαλύπτεται ένα νέο μουσικό ιδίωμα στο οποίο συναντώνται και συνυπάρχουν η παγκόσμια μουσική μέσω των πολυφωνικών στοιχείων, της τεχνολογίας και των ευρέως διαδεδομένων οργάνων της Δύσης (κιθάρα, βιολί, βιόλα, κοντραμπάσο, πιάνο) με τις αρχέγονες μουσικές φόρμες της κρητικής τραγουδοποιίας. Υπό αυτή την έννοια, ίσως και ο ίδιος ο δίσκος να αποτελεί ένα ορόσημο. Εκτός από μένα στην κιθάρα, τη φωνή, τα φωνητικά, το βιολί και την κρητική λύρα, στις ενορχηστρώσεις συμμετέχουν οι : Φώτης Σιώτας (βιόλα, φωνητικά), Μιχάλης Καλκάνης (μπάσο (κόντρα και ηλεκτρικό), πιάνο), Πάνος (Τσίκο) Κατσικιώτης (τύμπανα, κρουστά) και Γιάννης Παξεβάνης (ακ. και ηλ. κιθάρα), ο οποίος ανέλαβε και την παραγωγή μαζί μου.

Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, δεν έχω πρόθεση να επικοινωνήσω κάτι συγκεκριμένο. Η μουσική και τα τραγούδια ούτως ή άλλως απευθύνονται συνήθως σε πολύ περισσότερες διαστάσεις από αυτές που μπορεί να στοχεύει κανείς. Αυτό γενικά είναι και το μαγικό με την τέχνη. Πάντως, όποτε κάποιος βρίσκει τη στιγμή του στην «Κρητιδική εποχή» και με κάποιο τρόπο συγκινείται, ο δίσκος – ο εκάστοτε δίσκος ή έργο- εκπληρώνει την αποστολή του. Είναι για όλους κέρδος. Εμένα δε, με κάνει διπλά χαρούμενο.

Πρόκειται για τον τέταρτο δίσκο μου. Ένα κοινό στοιχείο που έχουν οι εργασίες αυτές είναι η αναφορά τους στην κρητική μουσική παράδοση. Ο καινούργιος διαφέρει από τους προηγούμενους στο ότι μέσα από τραγούδια, συνθέτει τρία από τα βασικά μουσικά είδη που αποτέλεσαν επιρροές και βιώματα για μένα. Την κλασική, την παραδοσιακή και τη ροκ. Είναι ίσως μια σύνθεση όλων αυτών που έχω κάνει μέχρι στιγμής στη μουσική και την τραγουδοποιία. Επίσης, είναι αρκετά διαφορετικός από τον προηγούμενο δίσκο “Time”, ο οποίος είναι ορχηστρικός, ακουστικός και συμμετοχικός (σύμπραξη τεσσάρων σολίστ σε πιάνο, βιολί, κρητική λύρα και κρουστά), ενώ ακουμπά πιο πολύ σε μια αυτοσχεδιαστική προσέγγιση του υλικού. Οι δύο πρώτοι προσωπικοί δίσκοι «Ρίζα» και «Σημείο» έχουν ευθεία και άμεση αναφορά στο κρητικό στοιχείο, το οποίο υπογραμμίζεται από την απόδοση με παραδοσιακά όργανα, με βάση την κρητική λύρα και το λαούτο.

Τι σου αρέσει και τι σε θυμώνει περισσότερο στην ελληνική μουσική πραγματικότητα;

Μου αρέσει το ότι γίνονται πάρα πολλά πράγματα, πολυποίκιλα και εξαιρετικά ενδιαφέροντα. Κυρίως στην ηλεκτρονική, στην αυτοσχεδιαστική, στη ροκ και στη τζαζ σκηνή. Δε με θυμώνει ακριβώς αλλά με κάνει κάπως σκεπτικό ή κάποιες φορές με λυπεί, το γεγονός ότι τα παραπάνω δεν προβάλλονται αρκετά. Αντίθετα, αυτά που προβάλλονται συνήθως είναι μια λίγο άγονη επανάληψη ίδιων προσώπων.

 

 

Τι θα παρουσιάσεις στις 25 Οκτωβρίου; 

Την Τετάρτη 25 Οκτωβρίου στις 21:00, παίζουμε στο Club του Σταυρού του Νότου. Θα παρουσιάσουμε το υλικό από την «Κρητιδική εποχή», θα παίξουμε κομμάτια από τον προηγούμενο δίσκο μου «Σημείο», αλλά και παραδοσιακά τραγούδια, διασκευασμένα και εναρμονισμένα στο ιδιαίτερο ηχητικό περιβάλλον του τελευταίου δίσκου. Το περιβάλλον αυτό, διαμορφώνεται από τους Μιχάλη Βρέττα (βιολί, φωνητικά), Γιώργο Μπουλντή (μπάσο), Πάνο (Τσίκο) Κατσικιώτη (τύμπανα, κρουστά), εμένα στην κιθάρα, την κρητική λύρα, τη φωνή και Γιάννη Παξεβάνη στον ήχο. Ελπίδα μας είναι να χαρούμε το μοίρασμα και να επικοινωνήσουμε. Όλοι με όλους.

Ποιο είναι το πιο τρελό σου όνειρο;

Δεν ξέρω αν έχω τρελά όνειρα. Περισσότερο μου μοιάζουν σαν τρελές επιθυμίες. Μία από αυτές είναι το να γινόταν να συνειδητοποιήσουμε το πόσο κατακερματισμένα αντιλαμβανόμαστε το Όλον. Όσο βάθαινε η συνείδηση αυτή, τόσο λιγότερη η δυστυχία στον κόσμο.

 

Info:
Τετάρτη, 25 Οκτωβρίου 2017 ο Ηλίας Ζούτσος στο Σταυρός του Νότου Club

Διεύθυνση: Φραντζή & Θαρύπου 35-37, Νέος Κόσμος

Τιμή Εισόδου στο μπαρ: 12€ (με μπύρα-κρασί)

Έναρξη: 21.00

Τηλ. κρατήσεων: 2109226975