Της Σοφίας Βαρβιτσιώτη
Ο Ίων (Ιωάννης) Δραγούμης, υπήρξε μία από τις πιο εξέχουσες φυσιογνωμίες του ελληνικού πολιτικού και πνευματικού κόσμου, κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Αν και αρχικά ήταν υποστηρικτής του Ελευθέριου Βενιζέλου, στη συνέχεια διαχώρισε τη θέση του και έγινε ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του αντιβενιζελισμού, πράγμα που οδήγησε στη δολοφονία του.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το Σεπτέμβριο του 1878. Καταγόταν από το Βογατσικό Καστοριάς. Πατέρας του ήταν ο πολιτικός και πρωθυπουργός Στέφανος Δραγούμης και μητέρα του η Ελισσάβετ Κοντογιαννάκη. Ο παππούς του Ιωάννης Κοντογιαννάκης ήταν τραπεζίτης και επίτιμος γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Αγία Πετρούπολη. Μεγαλωμένος σε τέτοιο περιβάλλον, ήταν πολύ φυσικό ο Ίων από τα νεανικά του χρόνια να δείξει την κλίση του για τα εθνικά θέματα και για την πολιτική.
Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και στο Παρίσι. Το 1897 πολέμησε εθελοντής στον ελληνοτουρκικό πόλεμο, ο οποίος κατέληξε σε ντροπιαστική ήττα για την Ελλάδα. Δύο χρόνια αργότερα, ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στο διπλωματικό σώμα, υπηρετώντας στα ελληνικά προξενεία διαφόρων πόλεων της Μακεδονίας και της Θράκης (που ανήκαν ακόμη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία) και αργότερα στην Αλεξάνδρεια και την Κωνσταντινούπολη, καθώς και στις ελληνικές πρεσβείες της Ρώμης, του Λονδίνου, της Βιέννης, του Βερολίνου και της Αγίας Πετρούπολης.
Υπήρξε ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές του Μακεδονικού Αγώνα και βοήθησε το γαμπρό του και δοξασμένο Μακεδονομάχο Παύλο Μελά, να κάμψει τη βουλγαρική προπαγάνδα που ασκούνταν στους ελληνικούς πληθυσμούς της Μακεδονίας και να οργανώσει την ελληνική αντίσταση, με απώτερο σκοπό την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος. Δυστυχώς ο Παύλος Μελάς σκοτώθηκε πολεμώντας ηρωικά το 1904. Στον Ίωνα Δραγούμη ανήκει η ρήση: «Να ξέρετε πως αν σώσουμε τη Μακεδονία, η Μακεδονία θα μας σώσει… Αν τρέξουμε να σώσουμε τη Μακεδονία, εμείς θα σωθούμε…» Το βιβλίο του «Μαρτύρων και Ηρώων Αίμα» είναι εμπνευσμένο από το Μακεδονικό Αγώνα και γνώρισε τεράστια απήχηση στην ελληνική κοινωνία. Οι κόποι του απέδωσαν καρπούς. Το 1912 υπηρέτησε στο επιτελείο του διαδόχου Κωνσταντίνου όπου μαζί με τον Βίκτορα Δούσμανη και τον Ιωάννη Μεταξά, συγκρότησε επιτροπή που διαπραγματεύτηκε με τον Τούρκο διοικητή της Θεσσαλονίκης Ταχσίν Πασά την παράδοση της πόλης στον ελληνικό στρατό. Πράγματι, η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε στις 26/10/1912. Ο Ίων ήταν αυτός που ύψωσε την ελληνική σημαία στο δημαρχείο της πόλης. Αυτό ήταν ένα από τα κορυφαία γεγονότα του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου.
Ο Ίων δεν ήταν ευαισθητοποιημένος μονάχα σχετικά με το μακεδονικό ζήτημα. Το 1911, ενώ οι Ιταλοί είχαν καταλάβει τα Δωδεκάνησα, διοργάνωσε στην Πάτμο το Πανδωδεκανησιακό Συνέδριο, με αίτημα την ένταξη των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα. Η πολυπόθητη ένωση έγινε στις 7/3/1948, όμως εκείνος δεν ζούσε πια για να τη δει…
Ένα άλλο ζήτημα που τον απασχολούσε ήταν η γλώσσα και ο ελληνικός πολιτισμός. Ήταν οπαδός του δημοτικισμού και αρθρογραφούσε στο περιοδικό «Νουμάς», το οποίο ήταν το κύριο εκφραστικό όργανο των δημοτικιστών, σε μια εποχή που υπήρχε σφοδρή αντιπαράθεση ανάμεσα στους οπαδούς της καθαρεύουσας και της δημοτικής. Αντιπαθούσε την αρχαιοπληξία και θεωρούσε την δημοτική παράδοση ζωογόνο «χυμό του δέντρου» του Ελληνισμού. Επίσης, πίστευε ακράδαντα ότι η ελληνική φυλή, ύστερα από τόσους αιώνες ιστορίας, είχε διατηρήσει την ταυτότητά της, αφομοιώνοντας με γόνιμο τρόπο τις ξένες επιδράσεις που δέχτηκε. Εκτός αυτού ήταν και υποστηρικτής της αποκέντρωσης, θεωρώντας ότι έπρεπε να ενισχυθεί ο θεσμός των κοινοτήτων.
Το 1915 ο Ίων αποφάσισε να αποσυρθεί από το διπλωματικό σώμα και να πολιτευθεί. Εξελέγη ανεξάρτητος βουλευτής Φλωρίνης. Αρχικά υποστήριζε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, σύντομα όμως εγκατέλειψε το βενιζελικό στρατόπεδο, επειδή διέκρινε σημάδια αυταρχισμού και εθνικής υποτέλειας. Διαφωνούσε με την Μεγάλη Ιδέα και την «πολιτική των προσθηκών», γιατί πίστευε στην εθνική αυτοδιάθεση. Επέκρινε έντονα τον Βενιζέλο, γιατί με τις ενέργειές του (δημιουργία του «Κράτους της Θεσσαλονίκης») προκάλεσε τον εθνικό διχασμό και έδωσε στους συμμάχους της Αντάντ το «πάτημα» ώστε να επέμβουν στα εσωτερικά της Ελλάδας και πρακτικά να καταλύσουν την εθνική κυριαρχία. Γι’ αυτό, το 1917 (αφού είχε επικρατήσει το βενιζελικό κίνημα) εξορίστηκε αρχικά στην Κορσική μαζί με άλλους αντιβενιζελικούς και αργότερα στη Σκόπελο. Απελευθερώθηκε το 1919, οπότε και εντάχθηκε στην «Ηνωμένη Αντιπολίτευση», της οποίας τα μέλη διακρίνονταν για τα αντιβενιζελικά και φιλοβασιλικά τους φρονήματα. Το κύριο σύνθημά τους ήταν το περίφημο «οίκαδε» (δηλαδή επιστροφή στην πατρίδα) και συνακόλουθα ο τερματισμός της Μικρασιατικής εκστρατείας, που βρήκε μεγάλη απήχηση στις οικογένειες των στρατευμένων Ελλήνων (υπενθυμίζουμε ότι από το 1912 η Ελλάδα βρισκόταν διαρκώς σε εμπόλεμη κατάσταση και τον Μάιο του 1919 ο ελληνικός στρατός έκανε απόβαση στη Σμύρνη).
Η «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» κέρδισε πανηγυρικά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920. Όμως ο Ίων Δραγούμης είχε πεθάνει, δολοφονημένος άνανδρα από αντιπάλους του, γεγονός που στιγμάτισε ανεπανόρθωτα το κόμμα του Βενιζέλου…
(Συνεχίζεται)