Συνέντευξη στην Άννα Παχή
Πηγαίο καλλιτεχνικό ταλέντο και βαθιά φιλοσοφημένη, η εικαστικός Ειρήνη Γκόγκουα συστήνεται στο κοινό του iart.gr
Κατάγεσαι από την Ελλάδα και τη Γεωργία. Πόσο διαφορετικές είναι;
Εξαρτάται τι θέλει να ψάξει ο καθένας. Νομίζω πως έχουν πάρα πολλά κοινά, ειδικά αν σκεφτεί κανείς πως παλιότερα ήταν γειτονικές χώρες. Ας μην ξεχνάμε πόσο συνδεδεμένες είναι μέσα από τη μυθολογία της Μήδειας, του Χρυσόμαλλου δέρατος, του Προμηθέα και του Καυκάσου. Ήρθα στην Ελλάδα σε ηλικία οχτώ μηνών. Επειδή μεγαλώνοντας δεν ήξερα καθόλου γεωργιανά, μετά την πρώτη δημοτικού με έστειλαν στην Τιφλίδα, – ξανά στην πρώτη τάξη – για να μάθω τη γλώσσα. Από τότε και μέχρι τη δευτέρα Γυμνασίου, κάθε έξι μήνες άλλαζα χώρα. Ήταν πολύ δύσκολο, όχι τόσο μαθησιακά, όσο επικοινωνιακά. Έφτιαχνα έναν φιλικό κύκλο και μετά έπρεπε να ξεριζωθώ κατά κάποιον τρόπο και να ξεκινήσω πάλι σε ένα καινούριο κοινωνικό περιβάλλον.
Πιστεύεις πως ήταν ένας λόγος που σε ώθησε στην Τέχνη;
Σίγουρα με επηρέασε. Τότε αισθανόμουν άπατρις. Θυμάμαι, όταν είχα βγει στο πενταμελές της τάξης μου εδώ, η υποδιευθύντρια είπε “Καλά, τη Ρωσίδα πήγατε και βγάλατε;” Και να σκεφτείς πως δεν έχω καμιά σχέση με τη Ρωσία. Υπήρχε όμως αυτή η αντιμετώπιση τότε, άλλωστε οι μεγάλοι έχουν πιο ‘κολλημένα’ μυαλά από τα παιδιά που δεν έχουν τέτοια θέματα. Για μένα, ήταν αγώνας. Το γεγονός όμως πως δεν ‘ανήκω’ κάπου, μου έδωσε μια ελευθερία. Δεν έχω ταμπέλα, ούτε την ανάγκη να με ‘προσδιορίσω’, στους άλλους περισσότερο. Αισθάνομαι παιδί όλων των κρατών και μου αρέσει αυτό, τώρα.
Η παιδικότητα είναι εμφανής σε αρκετά έργα σου.
Θεωρώ πως όλοι είμαστε παιδιά μέσα μας, απλά αφήνω το δικό μου να εκφράζεται.
Πως αποτυπώνεις κάθε φορά την ψυχοσύνθεσή σου;
Απλά βγαίνει. Όπως μια φυσαλίδα στο βυθό που αναδύεται και σκάει. Προσπαθώ να συγκρατήσω αυτήν την φυσαλίδα. Έχω κάνει προσχέδια σε κουτιά από γλυκά, σε χαρτοσακούλες.. Είναι η στιγμή που μου αρέσει κάτι που βλέπω και θέλω να το κρατήσω μέχρι να γίνει έργο. Φυσικά, από την πρώτη ματιά μέχρι την ολοκλήρωσή του, αλλάζει. Καμιά ανάμνηση δεν παραμένει αναλλοίωτη. Κάποια έργα ξεκίνησαν ως προσχέδια και υλοποιήθηκαν δεκαπέντε χρόνια μετά. Σίγουρα, μετά από τόσον καιρό είμαι κι εγώ διαφορετική. Δεν υπάρχει συγκεκριμένος τρόπος να μπαίνω στη διαδικασία της ζωγραφικής. Χρειάζομαι χρόνο.
Κάνεις επίσης γλυπτά, πλέξιγκλας..
Με εντυπωσίασε το πλέξιγκλας σαν υλικό, η διαφάνεια και η καθαρότητα που βγάζει. Δεν είμαι απόλυτα σίγουρη, καθώς υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που κάνουν πράγματα που δεν γνωρίζουμε, νομίζω όμως πως δεν το έχω ξαναδεί σαν τεχνοτροπία. Η γλυπτική βγήκε μέσα από τη ζωγραφική, σαν αλυσίδα. Νιώθω αυτό που κάνω σαν σπείρα που μεγαλώνει.
Έχεις πει πως “η Τέχνη ανήκει σε όλους”.
Ανήκει σε όλους έτσι κι αλλιώς, είτε το θέλουμε είτε όχι. Θεωρώ επίσης πως δεν ανήκει καν σε εμάς που νομίζουμε πως τη δημιουργούμε. Είναι μια ενέργεια που εξωτερικεύεται από κάποιους ανθρώπους, για κάποιον τυχερό ή άτυχο λόγο. Ο Leonard Cohen είχε πει πως όλοι έχουμε ρωγμές από τις οποίες κάποιες φορές βγαίνει φως. Θα ήθελα να συμπληρώσω πως κάποιες άλλες, βγαίνει σκοτάδι. Οι καλλιτέχνες είμαστε σαν δέκτες και πομποί αυτού του μεγαλειώδους πράγματος που λέγεται Τέχνη.
Εργάζεσαι παράλληλα ως οδοντίατρος. Είναι δύσκολος ο συνδυασμός;
Σέβομαι απόλυτα την επιστήμη μου. Την εξασκώ με την καρδιά μου εδώ και είκοσι χρόνια. Θέλω να είμαι συνεπής στους ασθενείς που με εμπιστεύονται. Η ζωγραφική όμως, είναι κάτι άλλο για μένα, πολύ πιο προσωπικό. Ξεκίνησα αρχικά στην Αθήνα όπου έμενα με τους γονείς μου και συνεχίζω στο Ναύπλιο, όπου μένω από το 2002.
Πως αποφάσισες να μετακομίσεις;
Μεγάλωσα και πήγα σχολείο στο Ναύπλιο. Η Αθήνα ήταν μια μικρή παρένθεση. Ο άνθρωπος με τον οποίο είχα τότε σχέση και τελικά παντρευτήκαμε, ήταν εδώ. Ίσως αν δεν υπήρχε αυτή η σχέση, να παρέμενα στην Αθήνα. Αγαπώ πάρα πολύ το Ναύπλιο, βγαίνεις από την πόρτα σου και σε ξέρουν όλοι, τους ξέρεις κι εσύ. Από την άλλη, στην Αθήνα μπορείς να ‘χαθείς’ αν θέλεις, κι έχω αυτήν την ανάγκη που και που, να χάνομαι. Η μοναξιά με βοηθά να έρχομαι σε επαφή με το μέσα μου, το χρειάζομαι. Ίσως και η δουλειά μου να έχει κάποια σχέση. Βλέπω πολύ κόσμο στο ιατρείο, οπότε κάποιες φορές πρέπει να απομονωθώ κάπως. Χρειάζομαι τον προσωπικό μου χωροχρόνο.
Αυτό δείχνει άνθρωπο που τα πάει καλά με τον εαυτό του.
Κάνουμε καλή παρέα. Θέλει βέβαια πολλή δουλειά, να αποδεχτείς και να αγαπήσεις τον εαυτό σου, αυτό που είσαι, να μην προσπαθείς να το αλλάξεις. Πιο παλιά “αυτομαστιγωνόμουν” τώρα όχι τόσο. Όσο περνά ο καιρός, τα πάμε καλά εγώ κι εγώ.
Στα έργα σου υπάρχει χαρά, λύπη, ένταση, πάθος, εσωτερικότητα, αλλά όχι απελπισία.
Χαίρομαι πολύ για αυτό που λες. Δεν το κάνω εσκεμμένα, δεν μπορώ να προσποιηθώ στην Τέχνη, καθόλου. Χαίρομαι που δεν χρειάζεται να παίζω κάποιο ρόλο. Μου αρέσει και το σκοτάδι πολύ, θεωρώ πως είναι εξίσου σημαντικό με το φως. Υπάρχουν για λόγους ισορροπίας. Δεν βλέπω κάτι εχθρικό στο σκοτάδι. Ένα χρώμα γίνεται πιο φωτεινό όταν δίπλα του βρίσκεται ένα σκούρο. Υπάρχει ένα γλυπτό που λέγεται Γη-ναίκα. Για πολλά χρόνια σκεφτόμουν πως είναι κακό που είμαι γυναίκα, καθώς έχουμε περιοριστεί πολύ ανά τους αιώνες, τώρα πια όμως, θεωρώ απίστευτα σημαντικό το θηλυκό στοιχείο, πρόκειται για την πηγή της ζωής. Αν υπερισχύσει το θηλυκό, που είναι φτιαγμένο για να αγαπάει, το σύμπαν θα γίνει πολύ καλύτερο.
Φαίνεσαι φιλοσοφημένος άνθρωπος.
Είχα μεγάλη ανάγκη να “ψαχτώ”. Κάποια στιγμή οι όποιοι φόβοι είχα, διογκώθηκαν κι αισθάνθηκα πως έπρεπε να κάνω κάτι. Καταλάβαινα πως έπρεπε να τους βγάλω στην επιφάνεια, δεν μπορούσαν να μένουν άλλο κρυμμένοι. Όταν καταπιέζουμε τους φόβους γίνονται τέρατα. Το βλέπεις στα ζώα. Κρατάς ένα σκυλί στο σπίτι κι είναι χαρούμενο, αν το αφήσεις λίγες μέρες σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, γίνεται θηρίο. Το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους, ότι θάβουμε, δεν βγαίνει σε καλό. Πρέπει να αντιμετωπίζεις τα πράγματα, αυτή είναι η αλήθεια. Δεν γίνεται αλλιώς.
Πότε έγινε η πρώτη σου έκθεση;
Το 2006, ένιωσα την ανάγκη να εκτεθώ και το έκανα. Κάθε έκθεση είναι δύσκολη, αλλά η πρώτη είναι πάντα η δυσκολότερη. Ευτυχώς για μένα πήγε πολύ καλά. Ίσως αν δεν πήγαινε τόσο καλά να μου κοβόταν η φόρα, αν και δεν νομίζω. Από εκεί και πέρα ήταν λίγο πιο εύκολο.
Σχεδιάζεις κάποια μέσα στο 2021;
Είμαι έτοιμη για την επόμενη, δεν ξέρω όμως που και πότε θα γίνει, επειδή ο όποιος προγραμματισμός είναι αδύνατος αυτήν την στιγμή. Έγιναν κάποιες συζητήσεις για Λονδίνο, αλλά έχουν παγώσει λόγω της κατάστασης. Δεν με πειράζει και τόσο, αν δεν γίνει έκθεση θα κάνω άλλα πράγματα. Σε αυτή τη φάση, υπάρχει περίπτωση να συνεργαστούμε με έναν φίλο και να γίνουν οι πίνακες animation. Είναι πολύ ωραία ιδέα να ‘δρουν’ οι πίνακες.
Τι θα ήθελες να νιώσει εκείνος που θα δει το έργο σου;
Καταρχάς να του αρέσει, ότι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα. Μέσα από τον πίνακα θα ήθελα να του αρέσω κι εγώ κατά κάποιον τρόπο, κι αυτό είναι το πιο ανθρώπινο κομμάτι μου. Δεν επιθυμώ να δείξω κάτι συγκεκριμένο. Ο κάθε θεατής βλέπει τον πίνακα με τα δικά του μάτια. Μιλώντας με τον κόσμο, διαπιστώνω στον καθένα, κάθε έργο βγάζει κάτι διαφορετικό, κάτι που μπορεί να μην έχω δει η ίδια. Το αγαπώ αυτό κι είναι καλύτερο από το να βγάζει κάτι συγκεκριμένο. Κι εγώ ‘διαβάζω’ το έργο αφού ολοκληρωθεί. Δεν ξέρω από την αρχή τι είναι αυτό που θέλω να κάνω. Οι πίνακες που έχω σχεδιάσει από πριν δεν είναι τόσο ολοκληρωμένοι μέσα μου όσο εκείνοι που έχουν προκύψει αυθόρμητα.
Έχεις πει ποτέ, “αυτό θα έπρεπε να το έχω φτιάξει αλλιώς”;
Όχι. Υπάρχουν κάποια που απλά δεν έχουν τελειώσει. Στα άλλα δεν θα ήθελα να αλλάξω ούτε τελίτσα. Είναι ίσως περίεργο αυτό.
Δείχνει πως ολοκληρώνεις κάτι χωρίς να αφήνεις εκκρεμότητες. Που είναι το εργαστήριό σου;
Στο υπόγειο του σπιτιού μου.
Μητέρα, σύζυγος, εργαζόμενη, καλλιτέχνης. Σου φτάνει το εικοσιτετράωρο;
Ναι και όχι. Έχω ένα γιο 17 ετών και μια κόρη 12. Ο Γιώργος ζωγράφιζε πιο μικρός, τώρα σχεδιάζει σε τοίχους. Η Αγγελική φτιάχνει δικά της animation. Έγραψα μια ιστοριούλα, της πρότεινα να συνεργαστούμε αλλά μάλλον θα προτιμήσει να κάνει κάτι τελείως δικό της.
Αντιμετώπισες δυσκολία από το περιβάλλον σου ως προς τη ζωγραφική;
Στην αρχή μου έλεγαν πως δεν ήμουν έτοιμη, αλλά επιλέγω τι ακούω. Στην ουσία, ότι και να μου πει κάποιος θα κάνω αυτό που έχω αποφασίσει. Μάλλον είμαι λίγο ξεροκέφαλη.. Υπήρξε αντίσταση θεωρητικά κι αυτό ίσως μου έδωσε μεγαλύτερη ώθηση, αλλά δεν μπορώ να είμαι σίγουρη. Η αλήθεια είναι πως αισθάνομαι πως κάνω καλό στα παιδιά μου, που βλέπουν ότι η μητέρα τους έχει όνειρα και προσπαθεί να τα υλοποιήσει.
“Ξεροκέφαλος” είναι ίσως μια άλλη λέξη για το “αποφασιστικός”.
Δεν ξέρω αν παίζει ρόλο η ηλικία αλλά αισθάνομαι πως με αγαπάω πιο πολύ και με ακούω περισσότερο πια. Πιστεύω πως πρέπει να ψάχνουμε την αγάπη από εμάς για εμάς, όχι απέξω. Πάνω από όλα, πρέπει να αγαπήσουμε τον εαυτό μας και να τον δεχτούμε. Τα άλλα έρχονται μόνα τους. Αν αγαπάς τον εαυτό σου και ξέρεις τι σε ικανοποιεί, θα θες να το στηρίξεις.