Της Άννας Παχή

Συνάντησα την Ειρήνη Παγώνη σε έναν ιδιαίτερο χώρο, που φιλοξενεί ένα ιδιαίτερο έργο. Πρόκειται για τη σύνθεση «42 μίλια δρόμος», φτιαγμένη έτσι που να σε προ(σ)καλεί να τη γνωρίσεις. Όπως και η καλλιτέχνης, που μιλά στο iART.

Βρισκόμαστε στο χώρο «ΣΥΝ».Τι συμβαίνει εδώ;

Είναι Κέντρο Συλλογικής Καλλιτεχνικής Δραστηριότητας, δημιουργία του Θεόδωρου Πάντου, εξαιρετικού ζωγράφου και δασκάλου, που έφυγε από τη ζωή το 2013. Τα εγκαίνια του χώρου έγιναν το 1975, αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση.  Γνώρισα το  τον Θόδωρο Πάντο, το 1980, πήρα μαθήματα ζωγραφικής και ιστορίας της Τεχνης μαζί του και ήμουν ενεργό Μέλος του ΣΥΝ, για 5-6 χρόνια. Στη συνέχεια, τράβηξα το δικό μου δρόμο. Πρόσφατα βρέθηκα με κάποια από τα παλιά μέλη, άρχισα να έρχομαι ξανά, να βλέπω, να μιλώ με με κάποιες φίλες κυρίως από το παρελθόν που έχουν παραμείνει μέχρι σήμερα σε αυτόν το χώρο. Αισθάνθηκα ότι θέλω να κάνω κάτι εδώ. Μια επιστροφή, όχι από νοσταλγία, ούτε λόγω αναμνήσεων, απλά θεώρησα πως είχα χρέος να το κάνω. Σκεφτόμουν από πέρυσι τι θα μπορούσε να είναι αυτό, διότι, η αντιπροσωπευτική μου δουλειά, δεν είναι το «42 μίλια δρόμος» που βλέπουμε εδώ. Εργάζομαι με διαφορετικό τρόπο, χρησιμοποιώ αλουμίνιο από το 1998. Είχα ανάγκη να πω αυτό που ήθελα και πιθανότατα κρατούσα μέσα μου αυτά τα χρόνια, χωρίς πραγματικά να το σκέφτομαι. Φέτος τον Ιούνιο, μέσα από το βάσανο της σκέψης, ήρθε μια ιδέα, την οποία αποτύπωσα σε ένα σκαρίφημα που με οδήγησε στο έργο, χωρίς να ξέρω εκ των προτέρων πως θα το διαμορφώσω. Αυτόματα ήρθε ο τίτλος «42 μίλια δρόμος».

Γιατί 42 και γιατί μίλια;

Καταρχάς μου ήταν πιο εύηχο, το σκέφτηκα αμέσως κι αυτό έπρεπε να κρατήσω. Το «χιλιόμετρα» ήταν πολύ μεγάλο και καθόλου εύηχο στο μυαλό μου. Τα 42, αφορούν στα χρόνια ύπαρξης αυτού του χώρου συλλογικής καλλιτεχνικής δραστηριότητας.  Κατά την διάρκεια κατασκευής του έργου μου, αντιλήφθηκα, οτι 42 μίλια «μετράει»  και η ελληνική πραγματικότητα μετά τη Μεταπολίτευση. Όταν φτιαχτεί ένα έργο, πρέπει να είναι πάντα σύγχρονο. Το συγκεκριμένο δεν είναι προς πώληση, το πιθανότερο μάλιστα είναι να καταστραφεί, να μείνουν μόνον οι φωτογραφίες ή το βίντεο, ή να βρεθεί στο ατελιέ μου μετά θάνατον. Και τότε που θα βρεθεί, πρέπει να είναι σύγχρονο. Αν στο όποιο έργο υπάρχει αλήθεια, είναι πάντα σύγχρονο.

Μιλήστε μας για αυτό που βλέπουμε.

Ξεκίνησα με μια ανδρική φιγούρα που έχει μια ιδέα, την οποία ιδέα  αποτύπωσα σαν αερικό. Χωρίζω το έργο σε τέσσερις χρωματικές και φορμικές ενότητες με μόνο ρακόρ τις φιγούρες που είναι κατά κάποιον τρόπο όμοιες, αλλά όχι ίδιες, ούτε χρωματικά, ούτε φορμικά, ούτε συνθετικά. Καλύπτονται τέσσερις δεκαετίες. Ξεκινώ με μια ιμπρεσιονιστική έκφραση των πρώτων χρόνων. Υπάρχει χρώμα, χαρά, αισιοδοξία, ζεστασιά. Οι φιγούρες πληθαίνουν. Είναι ένα τοπίο χαράς με καθαρά, δυνατά χρώματα. Θα μπορούσε να πει κανείς πως εδώ βλέπει την Άνοιξη. Στη συνέχεια γίνεται μια μετάβαση. Πρυτανεύει  η Ιδέα, τα ιδεώδη, η χαρά και η πίστη πως θα αλλάξουμε τον κόσμο. Υπάρχει νιότη,  ομορφιά. Κάποια στιγμή, αυτό αλλάζει. Ενώ υπάρχει ακόμα η ιδεολογία, οι φιγούρες είναι άδειες πια. Μεταβαίνω στον εξπρεσιονισμό. Αλλάζει ο χρωματισμός, η τεχνική, βλέπει κανείς μια σύγκρουση. Χρωματικά αλλά και στις μορφές που βρίσκονται απέναντι. Σε αυτήν τη σύγκρουση ενυπάρχει και  η δική μου σύγκρουση, τότε που τράβηξα τον δικό μου δρόμο. Στη μέση του έργου, είναι ένα πορτραίτο του Θεόδωρου Πάντου και μπροστά, τα τσιγάρα του, τα Γκωλουάζ. Δυστυχώς δε βρήκα το παλιό, μαλακό, γαλάζιο πακέτο. Το έργο συνεχίζεται δείχνοντας πως φύγαμε, αλλάξαμε, βλέπουμε άλλους ανθρώπους. Ακολουθεί η τρίτη περίοδος και η τέταρτη, όπου περνάω περισσότερο τη δική μου προσωπική και εικαστική άποψη.  Υπάρχει σχεδόν μονοχρωμία, οι φιγούρες αποτυπώνονται μπροστά αλλά και πίσω, σαν σκιές, σαν περιγράμματα, σε μια διαφορετική κατεύθυνση που σημαίνει ότι κάποια στγμή, η κοινωνία, αυτή η ομάδα σταμάτησε να είναι δημιουργική. Σα να αποχωρίστηκαν οι άνθρωποι από την ψυχή, το σώμα τους και την πραγματικότητα. Κάτι το οποίο επίσης συνέβη και κοινωνικά. Κάποια στιγμή αποχωρίστηκε το – θα μπορούσαμε να πούμε – δημιουργικό κομμάτι, το ηθικό, με την αρχαία του έννοια. Προέκυψε ένας εκφυλισμός, οι Ιδέες «έπεσαν» στο δρόμο. Είμαστε στο σημείο που οι άνθρωποι βρίσκονται σε κατάσταση ρουτίνας, ευδαιμονισμού και ψευδαίσθησης, ισοπέδωσης. Μετά αρχίζει η περίοδος που πέφτουμε σε σοκ, κυριαρχούν η απόλυτη εσωστρέφεια, η απόλυτη εγωπάθεια και ο ατομικισμός. Όλοι νομίζουμε πως το εγώ μας είναι πολύ σπουδαίο και πρέπει να έχουμε άποψη, γιατί αυτά που λέμε είναι τόσο πολύ σωστά… οδηγούμαστε σε ένα περιβάλλον φόβου και ζόφου. Αυτό διανύουμε. Κάποιοι φεύγουν, κάποιοι μένουν μόνοι. Τώρα πρέπει αυτός ο κύκλος να κλείσει, να πεις, «φτάνει ως εδώ», μέσα από άλλες αντικειμενικές συνθήκες. Δεν θα κλείσει από μόνος του. Έτσι βλέπω την κοινωνία αυτή τη στιγμή, εξαιρετικά απαισιόδοξα. Όχι επειδή θέλω να είμαι απαισιόδοξη, απλά επειδή είμαι σκεπτόμενη και δε μου βγαίνει η εξίσωση.

Πόσος καιρός χρειάστηκε για να φτιαχτεί;

Το έργο φτιάχτηκε εδώ, κατασκευάστηκε σε τρεις μέρες. Υπάρχει και το σχετικό βίντεο. Τα εγκαίνια έγιναν στις 25 Σεπτεμβρίου. Εφαρμόστηκε, κατασκευάστηκε, ακριβώς  στον χώρο και στον τόπο του ΣΥΝ.. Χρειάστηκε πολλή δουλειά. Η αδερφή μου το εξέφρασε πολύ ωραία, είπε πως χρειάστηκαν 55 χρόνια, τα δικά μου. Στο μυαλό μου είχα πολλά «προαποφασισμένα» να αποτυπώσω. Τελικά, μόνον κάποια από τα προαποφασισμένα υλοποίησα. Όταν συνομιλείς με το έργο σου την ώρα που το φτιάχνεις, βγαίνουν άλλα πράγματα. Στην αρχή σκόπευα να κάνω το δρόμο κόκκινο. Κάλυψα την επιφάνεια με μια ταινία, αλλά όταν την ξεκόλλησα, μου άρεσε πάρα πολύ έτσι όπως έδειχνε και τον άφησα όπως ήταν. Τα πράγματα δεν είναι στατικά. Την πρώτη μέρα καρφώσαμε το αλουμίνιο στον τοίχο και τις άλλες δυο ζωγράφιζα. Σε μια εσοχή του τοίχου δεν ήξερα τι να κάνω. Βρήκα μια φωτογραφία του Πάντου και σκέφτηκα να φτιάξω ένα πορτραίτο του, επίσης πολύ σύντομα, το οποίο τοποθέτησα στην εσοχή. Ήταν πολύ ωραία διαδικασία για μένα και για όσους το παρακολούθησαν.

Δύσκολο υλικό το αλουμίνιο που χρησιμοποιείτε.

Όλα είναι δύσκολα, ειδικά στην αρχή, μέχρι να βρεις τον τρόπο. Αλλά η Τέχνη είναι επιστήμη και πρέπει να κάνουμε έρευνα σε όλα τα επίπεδα. Στον τρόπο της έκφρασης, της φόρμας, στα υλικά που χρησιμοποιούμε. Να κάνουμε αυτά που μας αντιπροσωπεύουν. Έχω μια εμμονή με ότι λέγεται ‘φως’σαν απολλώνεια αντίληψη ζωής. Το αλουμίνιο, χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα. Βρισκόταν στους πρόποδες του Παρνασσού όπου γινόταν εξόρυξη και παραγωγή του. Είναι μέταλλο που διαθέτει εσωτερικό φως. Ακόμη κι εδώ που υπάρχει χρώμα, υπάρχει φως που διαμορφώνεται και κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αλλάζουν ας πούμε οι τονικότητες.

Ο ΣΥΝ λειτουργεί σα χώρος εκθέσεων;

Βέβαια. Υπάρχουν άνθρωποι εδώ από παλιά, αλλά πρέπει να βοηθήσουν έτσι ώστε να μπει “νέο αίμα”. Φυσικά χρειάζονται χρήματα, οι εποχές είναι δύσκολες. Υπάρχουν καταπληκτικά πράγματα που θα μπορούσαν να βγουν. Υπέροχες εκδόσεις, όπως το βιβλίο του Πάντου ‘Το Κοστούμι’ που μιλά για την ανθρώπινη ενδυμασία από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι το 1960. Θα ήθελα να  προσθέσω τις επόμενες περιόδους, να εκδοθεί σε ιλουστρασιόν. Φυσικά κι αυτό απαιτεί πολλή δουλειά για να γίνει και όχι μόνο. Υπάρχουν άρθρα που έβγαιναν από το ΣΥΝ και θα μπορούσαμε να τα ξαναδούμε.

Γνωρίζουν οι νέοι το ΣΥΝ;

Το γνωρίζουν αλλά όπως προείπα, πρέπει να γίνουν πράγματα που χρειάζονται χρήματα. Σήμερα, όσα και να βγάζει κανείς, δεν τον φτάνουν. Μας έχουν τσακίσει στους φόρους.

Η ατμόσφαιρα εδώ είναι πολύ ζεστή, αισθάνεσαι πως μπαίνεις σε ένα “στέκι”.

Ήταν και είναι στέκι.   Έχει, όπως κι εγώ, μια ιδεολογία πολύ κοντινή στην Τέχνη, στη Ζωή και στην πολιτική αντίληψη. Όταν λέω πολιτική δεν εννοώ κομματική. Πολιτική είναι ο τρόπος που ντυνόμαστε, που φτιάχνουμε το σπίτι μας, η συμπεριφορά μας. Ακόμη κι ο τρόπος που αναπνέουμε είναι πολιτική. Εννοώ την πολιτική σε σχέση με τους αρχαίους Έλληνες, με την έννοια του πολίτη, μια σοβαρή έννοια. άλλο να έχεις την ιθαγένεια μιας χώρας κι άλλο να είσαι πολίτης αυτής της χώρας. Μιλάμε για τη συνειδητότητα της ύπαρξης, της ζωής, της συμπεριφοράς.

Γενικές Πληροφορίες:

 Ειρήνη Παγώνη – Λούτη

«42 μίλια δρόμος»

Διάρκεια: 25 Σεπτεμβρίου – 31 Οκτωβρίου 2017

Κέντρο Συλλογικής Καλλιτεχνικής Δραστηριότητας «συν»

Τοσίτσα 17, Εξάρχεια, 106 83 Αθήνα

Ωρες λειτουργίας:

Δευτέρα έως Κυριακή: 19:00 – 22:00

Τετάρτη: ΚΛΕΙΣΤΑ

ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ