Μαρία Μπούρλη: «Κάθε ρόλος είναι μια βουτιά στο ασυνείδητο, με την ασφάλεια πάντα του ρόλου»

Παρουσίαση/Συνέντευξη: Κωνσταντίνος Σύρμος

Η Μαρία Μπούρλη, με το βιβλίο της «Το ημερολόγιο της Μήδειας» (ΑΝΙΜΑ Εκδοτική), προσαρμόζει αριστοτεχνικά τη μυθική ηρωίδα σε μία καθ’ όλα σύγχρονη ελληνίδα γυναίκα. Μόνο μία τέτοια μετουσίωση γυναίκας θα μπορούσε να αναμετρηθεί με τα «υποχρεωτικά» καθήκοντα για την γυναίκα· σεξουαλισμό, μητρότητα, κομπαρσισμό. Η Μαρία Μπούρλη, είναι Ερευνήτρια Μεταφυσικών Επιστημών και εκπαιδεύτρια Ρεφλεξολογίας. Ασχολείται ενεργά με το θέατρο, ενώ έχει συμμετάσχει στο ντοκιμαντέρ «Ο Κορινθιακός απόηχος μιας Μικρασιατικής Καταστροφής» και στη μικρού μήκους ταινία «Απόκληροι της Γέφυρας Καλατράβα» του Δημήτρη Πανάκη. «Το ημερολόγιο της Μήδειας» είναι το δεύτερο συγγραφικό της έργο. Εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2017.

Οπτική Κωνσταντίνου Σύρμου

Στη νουβέλα της Μαρίας Μπούρλη «Το ημερολόγιο της Μήδειας», Μήδεια ονομάζεται η ηρωίδα, αλλά και η κάθε γυναίκα που έρχεται αντιμέτωπη με το φάσμα της προδοσίας. Παίρνοντας τον αρχέτυπο και ακραίο αυτόν χαρακτήρα του Ευριπίδη, τον φέρνει στο σήμερα και με θάρρος τον εναποθέτει, όχι μόνο στην διπλανή μας πόρτα, αλλά ακόμη κι εντός του σπιτιού μας. Τα ονόματα Μήδεια, Ιάσονας, Γλαύκη, χρησιμοποιούνται στη νουβέλα εργαλειακά, κρατούν τους συμβολισμούς τους και ντύνονται τον μανδύα της σύγχρονης οικογένειας και του τρίτου ατόμου. Η Μήδεια, της Μαρίας Μπούρλη, είναι η γυναίκα που καταγράφει την ζωή της σε ένα ημερολόγιο, κάνοντας έναν αυτιστικό διάλογο με τον εαυτό της. Ο ιδανικός σύζυγος, τα ιδανικά παιδιά, η ιδανική οικογένεια – ένα επίσης αρχέτυπο κατασκεύασμα σαθρό και φαντασιακό – σε αντιδιαστολή με την Μήδεια, που όσο κι αν μοιάζει παμπάλαια, τόσο αναπλάθεται και προσαρμόζεται στο μέλλον, μέσα από τέτοια αναγνώσματα.

«… -Μάνα, έχεις σκεφτεί ποτέ να σκοτώσεις τα παιδιά σου; …»

…Ρωτά η ηρωίδα την μητέρα της, στην αρχή της ιστορίας. Ερώτημα εξωφρενικό μα και αληθινό. Ο σκληρότερος θάνατος πολλές φορές, δεν είναι η αφαίρεση της ζωής μα η αφαίρεση από την ζωή. Είναι οι προκαθορισμένες πορείες, τα γεγονότα που οφείλεις να βιώσεις, σπουδές, γάμος, παιδιά, το σώμα σου που αλλάζει, αποξένωση, ενοχή, μοναξιά. Ο σκληρότερος θάνατος πολλές φορές, είναι ο τρόπος που θα ζήσεις. Η γυναίκα γεννημένη για τον πολυδιάστατο ρόλο της γυναίκας – δέσμιας στην τελειότητά της για τον άντρα: «…Σε δευτερόλεπτα μου πέρασε από το νου εάν είχα ξεχάσει να ξυρίσω τις μασχάλες μου. Όχι, όλα ήταν όπως έπρεπε να είναι. Ήμουν παντελώς άτριχη, πεντακάθαρη και μοσχομύριζα και τα νύχια μου χέρια, πόδια βαμμένα στο αγαπημένο μου χρώμα. Το κόκκινο. Έτοιμη να του παραδοθώ.» Οφείλει να ανταπεξέρχεται στα πρότυπα, κι όσο μεγαλώνει, να μάχεται σε έναν άνισο αγώνα διατήρησης της εικόνας. Αγώνας όχι μόνο ενάντια στις νεότερες γυναίκες, μα απέναντι και στην ίδια την φύση.

 «…Δεν ήταν εύκολο. Ποτέ δεν είναι εύκολο για καμία γυναίκα να έρχεται αντιμέτωπη με την ερωμένη του άντρα της, του συντρόφου της. Επισημοποιείται η απόρριψη.»

Στην φράση «Επισημοποιείται η απόρριψη», εντυπωσιάστηκα ως αναγνώστης με όσα συνειδητοποίησα  πως συμβαίνουν στην παντρεμένη γυναίκα, πριν από αυτήν την επισημοποίηση – λαιμητόμο. Την προσωπική αγωνία για το τί την περιμένει από εδώ και πέρα, την εσωτερική αναζήτηση ως προς το τί πήγε στραβά. Την αμφιβολία της εκάστοτε γυναίκας, της εκάστοτε Μήδειας, για την αξία της, την ομορφιά της, για το τώρα και το αύριο. «Δε βλέπω διάρκεια. Καταλάβατε; Διάρκεια… δε βλέπω» και, τέλος, τον φόβο για όσα τελειώνουν τόσο γρήγορα, όπως τα χρόνια της ζωής, την εξωτερική ομορφιά, τον σύζυγο που φεύγει μακριά της για κάποιαν άλλην. Τα παιδιά που θα ανοίξουν τα φτερά τους και θα μείνει ολομόναχη. Ένα αρχαίο δράμα που συντελείται σε κάθε μελλοντική καθημερινότητα, την στιγμή που εκείνη γίνεται παρόν.

«…Όπου υπάρχει γέννηση υπάρχει και ο θάνατος. Γενναίες ο γυναίκες που δεν κάνουν συνειδητά παιδιά. Είναι εκείνες που δε διαιωνίζουν αυτό το φόνο. Ο δικός τους θάνατος από τη δική τους μητέρα είναι αρκετός. Φτάνει.»

Η συγγραφέας λαμβάνοντας δύναμη από την ίδια την Μήδεια, θέτει προβληματισμούς και ερωτήματα που θεωρούνται απαγορευμένα, ακόμη και στις πλέον μοντέρνες κοινωνίες. Θα τολμούσα να πω, πως καταφέρνει έτσι να αντικαταστήσει την απουσία φόνων, μιας και η δική της Μήδεια, αφήνει τον χρόνο εκδικητή να δράσει εναντίον του συζύγου και της ερωμένης. Η Μαρία Μπούρλη αγγίζει μια τραγικότητα με συνεχή ροή από το χθες, στο σήμερα και στο αύριο: το στίγμα της γυναίκας που επιλέγει να μην κάνει παιδιά. Η ηρωίδα τις χαρακτηρίζει γενναίες. Γενναίες εκείνες που θεωρούνται λειψές, ανολοκλήρωτες, δίχως ουσιαστικό λόγο ύπαρξης. Το κείμενο καταφέρνει να προσδώσει μια ουσιαστική αξία στην υπευθυνότητα, στην ώριμη σκέψη, στο δικαίωμα της επιλογής που είτε συνειδητά, είτε με την βία, στερούνται εκατομμύρια γυναίκες ανά τον κόσμο.

Οπτική της συγγραφέως Μαρίας Μπούρλη:

Η ηρωίδα μου βυθίζεται στο πιο σκοτεινό σημείο του εαυτού της, εκεί που δεν υπάρχει τίποτα, χάνεται μέσα στην άβυσσο και γνωρίζει πως το νερό, είναι το καθαρτήριο για εκείνη. Αποδέχεται τις αδυναμίες της και επικοινωνεί με το τέρας μέσα της, το τέρας που όλοι έχουμε μέσα μας και αποφασίζει να το εξαγνίσει (εδώ είχε εξυγιάνει, αλλά δεν ταιριάζει νοηματικά). Μα αυτός  ο δρόμος είναι μοναχικός. Βουτά μέσα στο νερό, μέσα στο συναίσθημα για να θεραπευτεί. Και σαν τελευταία προσπάθεια επιστρέφει στο πατρικό της. Εκεί που όλα της θύμιζαν την παιδική της ηλικία. Εκεί που όλα πια έχουν τελειώσει. Ένας τελευταίος αποχαιρετισμός, ένας κύκλος που οφείλει να κλείσει.

«Για εμένα δεν υπάρχει χρόνος. Για ποιες ώρες μου μιλούν; και τα στοιχειά είναι δικά μου. Δικά μου τα φαντάσματα. Μπορεί να τα χρειάζομαι τελικά. Γιατί ενοχλούνται; Γιατί δεν κατανοούν ότι το νερό είναι η κάθαρσή μου. Έτσι σώζομαι εγώ. Έτσι θεραπεύομαι»

Είναι μια γυναίκα που ξεγυμνώνεται, μπροστά σε όλους όσοι την έχουν καταδικάσει στην αιωνιότητα. Τολμά και το κάνει. Η σύγχρονη γυναίκα, που φέρει στους ώμους της το αρχέτυπο της κλασικής Μήδειας και πρέπει να το τινάξει πια από πάνω της. Να το μετουσιώσει. Και αυτό κάνει. Η πάλη της με την Ζωή και τον Θάνατο. Η κραυγή της για τον Έρωτα και την Προδοσία. Και η τελική της νίκη.

Είναι η γυναίκα – μάνα, είναι η γυναίκα – ερωμένη, είναι η γυναίκα – σύζυγος. Η δική μου Μήδεια, είναι η Μήδεια και των αντρών και των γυναικών.  Όλοι μας είμαστε Μήδεια.

«Ο έρωτας, ο έρωτας είναι το παιδί μου. Το νέο μου παιδί. Δεν έχει φύλο, ούτε και ηλικία. Γεννήθηκε από την Οργή και το Φθόνο. Μεγάλωσε με την Εκδίκηση και τη Συγχώρεση και θα πορευτεί μέσα στη Ζωή και στο Θάνατο»

Μία από τις ανατροπές που συμβαίνουν στο βιβλίο μου, είναι πως ως ημερολόγιο είναι άχρονο. Αυτό υποδηλώνει την αιωνιότητα μέσα στην οποία πλανιέται η ηρωίδα μου, η Μήδεια, τόσο γνωστή και μισητή σε όλους. Σκεπτόμουν δύο χρόνια πριν γραφεί το βιβλίο τι θα μπορούσα να κάνω με την Μήδεια, μια γυναίκα που το όνομά της και μόνο, ανασύρει αρχετυπικές μνήμες και το μυαλό όλων, πάει αυτόματα στην παιδοκτόνο Μήδεια. Για να υπάρχουν όμως συνέπειες, προϋπάρχουν οι αιτίες. Δύο χρόνια μετά, αποτυπώθηκε σε αυτό το βιβλίο η σύγχρονη Μήδεια, η Μήδεια των καιρών μας. Γράφτηκε χωρίς να γίνει καμία επεξεργασία, δηλαδή το βιβλίο δεν έχει δεχτεί καμία επιμέλεια και, κυρίως, εγώ, ως συγγραφέας του βιβλίου αυτού, δεν κοίταξα ποτέ μέχρι να ολοκληρωθεί, τι είχα γράψει πιο πριν. Απλά, όποτε καθόμουν να γράψω, έρεε από μόνο του.

«Κάθισα στην πολυθρόνα. Έκλεισα τα μάτια μου. Για μια στιγμή νόμισα ότι άκουσα τη φωνή της μητέρας μου. Αχ μαμά, πόσο μου λείπεις.»

Ερωτήσεις:

Μαρία πέρα από την συγγραφή, η άλλη σου ιδιότητα είναι η ηθοποιία. Επηρεάζει η ηθοποιός την συγγραφέα μέσα σου;

Η αλήθεια είναι πως από μικρή έγραφα. Σε χαρτοπετσέτες, σε χάρτινα τραπεζομάντηλα και τα έπαιρνα μετά σπίτι, όπου έβρισκα χαρτί έγραφα. Οπότε προϋπάρχει η γραφή μέσα μου.  Όμως η αλήθεια είναι, πως υπάρχει μεγάλος έρωτας με το θέατρο και τώρα πια είναι αλληλένδετα.  Μου είναι πιο εύκολο πια μετά από αρκετά χρόνια και στο θέατρο, να γίνεται η γραφή πιο θεατρική. Βγαίνει από μόνη της έτσι και εμένα μου αρέσει όλο αυτό και, απλά, το αφήνω να ρέει με αυτόν τον τρόπο.

Οι ρόλοι στο θέατρο, είναι για εμένα η δική μου ψυχοθεραπεία. Κάθε ρόλος είναι μια βουτιά στο ασυνείδητο, με την ασφάλεια πάντα του ρόλου. Τον ρόλο τον ψάχνω, γράφω ένα πίσω κείμενο για την ηρωίδα που καλούμαι κάθε φορά να παίξω, αναλύω κάθε κομμάτι της ηρωίδας, συλλέγω πληροφορίες, κινούμαι σε όλα τα επίπεδα που θα με βοηθήσουν να νιώσω την ηρωίδα. Αυτό με τη σειρά του δημιουργεί στο νου μου νέα πεδία δράσης, νέες εικόνες, ιδέες, καινούργιες οπτικές και σε αυτό το σημείο εμφανίζεται η ανάγκη να γράψω. Γιατί πόσα μπορείς να πεις στο θέατρο;  Όλα όσα μένουν, παίρνουν μορφή στο χαρτί. Και είναι συνέχεια μέσα μου, ένας κύκλος όλο αυτό.

Πες μου λίγα λόγια για την «Συνάντηση», την παράσταση που πρωταγωνιστείς και που μπορούμε να την παρακολουθήσουμε;

«Η Συνάντηση» είναι ένα θεατρικό έργο, βασισμένο σε έξι μονόπρακτα που έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Anima  – εκ των οποίων δύο είναι δικά μου – και τα υπόλοιπα των συγγραφέων Άννα Ραζή και Ανδριάννα Μουρελάτου.

Το έργο ανεβαίνει κάθε Παρασκευή στις 23.30 στο θέατρο Παραμυθίας, Παραμυθιάς 27 στο Μεταξουργείο και είναι ακατάλληλο για ανηλίκους. Είναι ένα έργο που δείχνει τα πάθη, τα ψέματα και τα μυστικά που κρύβουμε μέσα μας, τους ανεκπλήρωτους έρωτες, την προδοσία. Εξελίσσεται ως συνθήκη σε ένα ψυχιατρείο και οι έξι ήρωες, θα πρέπει να βγουν μέσα από τις σκιές τους και να πουν τις Αλήθειες τους, όσο σκληρές και αν είναι. Είχε ανέβει την προηγούμενη σεζόν και συνεχίζει και τώρα για λίγες ακόμα παραστάσεις. Είναι ένα έργο σκληρό σε κάποια σημεία, γι’ αυτό είναι ακατάλληλο για ανηλίκους. Ένα έργο όμως, που προσπαθεί το σκοτάδι να το μετουσιώσει σε φως. Θα μου επιτρέψεις να ευχαριστήσω τον θίασο, τον Θωμά Χούντα, την Ειρήνη Κοτσαρίνη, τον Αλέξανδρο Παλαιογιάννη, τον Κωνσταντίνο Κατσούγκρη, την Τέρυ Φατσή, την υπέροχη φωτογράφο μας Άντζυ Χούντα και κυρίως, τον σκηνοθέτη μας Χρήστο Πουσίνη.

Και περιμένουμε όλους να έρθουν να μας δουν και να παραβρεθούμε όλοι μαζί σε αυτή την Συνάντηση.

Η «Συνάντηση» διαπραγματεύεται την αλήθεια μέσα από την οπτική των πρωταγωνιστών. Εσύ προσωπικά ως Μαρία, πως καθορίζεις το τι είναι αλήθεια;

Την αλήθεια την καθορίζω ως κάτι το οποίο είναι ωφέλιμο για εμένα, άρα είναι ωφέλιμο και για τους άλλους. Δε μπορεί να είναι αλλιώς, όπως και να το εξετάσουμε. Ο τρόπος να λέμε την αλήθεια, λένε πολλοί, έχει σημασία. Για εμένα όποιος και να είναι ο τρόπος, η Αλήθεια οφείλει να λέγεται, γιατί αποφεύγεις άλλα δεινά στη συνέχεια. Η Αλήθεια φέρει κάθαρση μέσα της. Πολλοί άνθρωποι πνίγονται μέσα στη ζωή τους, γιατί αδυνατούν να πουν την αλήθεια τους, για να είναι αποδεκτοί από τους άλλους. Ή γιατί κάτι άλλο μπορεί να τους βολεύει. Όμως η Αλήθεια πάντα έρχεται στο Φως. Αλήθεια σημαίνει επίσης, ό,τι δεν υπόκειται στη λήθη. Γιατί ό,τι υπόκειται για εμένα στη λήθη, σημαίνει πως χάνουμε κομμάτια από τη ζωή μας, και ο Άνθρωπος είναι επίσης ένα ον πνευματικό, και οφείλει να είναι ξύπνιος, έως ότου περάσει τις πύλες του Άδη. Πιστεύω πως όλοι γνωρίζουμε ποια είναι η Αλήθεια μέσα μας. Οτιδήποτε μας απελευθερώνει, είναι η Αλήθεια. Όμως η δική μας ελευθερία, πρέπει να είναι ωφέλιμη και για τους άλλους. Τα κίνητρα να είναι από το επίπεδο της συνειδητότητάς μας και όχι από τον μικρό, εγωικό εαυτό μας.

Τι ακολουθεί καλλιτεχνικά για ‘σένα;

Ετοιμάζουμε κάτι θεατρικό με την ποιήτρια Μαρία Χρονιάρη και αγαπημένο πρόσωπο στη ζωή μου, και την ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη της στο πρόσωπό μου, όπως και για την στήριξή της σε ό,τι κάνω. Δε θα μπω όμως σε περισσότερες λεπτομέρειες, για να έχουμε σασπένς.Είμαι σίγουρη πως θα τα πούμε σύντομα και πάλι μαζί με την Μαρία, και θα μιλήσουμε εκτενέστερα για το νέο και πολύ ενδιαφέρον θεατρικό εγχείρημά μας.

Θα ήθελα με τη σειρά μου, να σε ευχαριστήσω από Καρδιάς για την υπέροχη συνέντευξη, και να σου ευχηθώ πάντα καλλιτεχνικές επιτυχίες και να έχεις πολλή Αγάπη στη ζωή σου. Γιατί τι υπάρχει δυνατότερο της Αγάπης;