Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Σύρμο

Η Νίκη Ξυλούρη, με το απαλό βάδισμά της στον καλλιτεχνικό χώρο, το ήθος, την συνέπεια και τον σεβασμό της προς τη μουσική, αποτελεί ένα δυνατό κι αυθύπαρκτο κλαδί στο μεγαλειώδες δέντρο των Ξυλούρηδων. Είναι μια ερμηνεύτρια που σε τρυπά με κάθε λέξη που μελωδικά προφέρει. Αν και προτιμά να “μιλά” με τις ερμηνείες της ή παίζοντας με την ποικιλία μουσικών οργάνων που ασχολείται, με τίμησε λέγοντας μου δυο λόγια για τα τραγούδια της, την Κρητική μουσική αλλά και για την ίδια.

Νίκη, όταν τραγουδάς μαντινάδες που γράψανε μεγάλοι καλλιτέχνες της Κρητικής μουσικής αλλά και άγνωστοι, απλοί άνθρωποι, που χάθηκαν τα ίχνη τους στο βάθος του χρόνου δίχως ποτέ να μαθευτεί το όνομά τους, ποιο είναι το συναίσθημά σου;

Τα τραγούδια, οι στίχοι  και τα ποιήματα που επιλέγω, αρχικά θα πρέπει να με  συγκινήσουν για να τα τραγουδήσω, ή για να βρω την μουσική που τους ταιριάζει -εάν καλούμαι να κάνω αυτό-. Χρειάζεται να ταυτίζεται ο «λόγος” τους, είτε με προσωπικά μου βιώματα, είτε με βιώματα άλλων ανθρώπων, που με έχουν «αγγίξει”.  Οι στίχοι αυτοί είναι πολυδιάστατοι,  έχουν απλό λόγο και  πολλές ερμηνείες… Συχνά αισθάνομαι δέος γι’ αυτούς τους άγνωστους  στιχουργούς και ποιητές. Χωρίς να ξέρω το όνομά τους,  ουσιαστικά τους γνωρίζω και μεταφέρω στο  σήμερα την αλήθειά τους, συνδέομαι μαζί τους με ένα τρόπο μεταφυσικό…

Αν και η φυσική σου ροπή είναι η Κρητική μουσική, εντούτοις τραγουδάς και παραδοσιακά τραγούδια της Μικράς Ασίας, της Ρόδου κ.α. Τι σε έσπρωξε στο να το δοκιμάσεις και ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες που βρήκες στην παραδοσιακή μουσική άλλων περιοχών;

Αγαπώ τα παραδοσιακά τραγούδια, ασκούν απίστευτη δύναμη πάνω μου. Εδώ και αιώνες εκφράζουν τον άνθρωπο. Η ίδια η φύση  επιβάλει τις ιδιαιτερότητες αυτών των τραγουδιών, τα βουνά, η θάλασσα, οι ανάγκες των ανθρώπων που ζουν εκεί και οι επιρροές που μπορεί να  έχουν δεχτεί  από άλλους πολιτισμούς, όλα αυτά διαφοροποιούν και καθορίζουν τα λόγια, τη μουσική και το ρυθμό τους

Πειραματίζεσαι με πολλά μουσικά όργανα, άγνωστα στο ευρύ κοινό όπως το μπεντίρ.

Κάθε μουσικός έχει τον προσωπικό του ήχο, τα μουσικά όργανα είναι τα μέσα, που επιλέγει, τα “εργαλεία του”, για να φτιάξει τον κόσμο της μουσικής για το κάθε τραγούδι που μελωδικά θα ντύσει.

Τα παραδείγματα της “κακοποίησης” της κρητικής μουσικής και της μαντινάδας, ώστε να γίνει ένα mainstream προϊόν είναι πολλά. Με ποιον τρόπο πιστεύεις πως η παραδοσιακή μουσική της Κρήτης, μπορεί να μείνει σε υψηλό ποιοτικά επίπεδο αλλά και να φτάσει σε ένα ευρύτερο κοινό;

Σε όλες τις μουσικές  συμβαίνει αυτό που μου λες. Υπάρχουν άνθρωποι που επιλέγουν να φτιάχνουν εύκολη ή μερικές φορές και ανόητη μουσική, άλλοι το κάνουν για τα χρήματα  , άλλοι για την αναγνώριση κτλ. Εξακολουθεί  να με σοκάρει το πόσο ένθερμα ανταποκρίνεται στο μέτριο και στο εύκολο το ευρύ κοινό, η μάζα. Νομίζω είναι θέμα  ολόκληρου του πολιτισμού  μας αυτό. Τώρα, από την άλλη, όσο υπάρχουν, αληθινοί μουσικοί που εξελίσσουν  αυτό που τους παραδόθηκε υπάρχει μέλλον. Κάποια στιγμή, ελπίζω σύντομα, αυτή η μουσική θα βρει το μεγάλο κοινό, είτε εδώ είτε εκτός συνόρων. Η  μουσική μας έχει μεγάλη δύναμη.

Οι μαντινάδες που τραγουδάς έχουν μια βαθυστόχαστη θλίψη, εκφράζουν την απώλεια, τον πόνο και θα έλεγα πως κι ο τρόπος που τραγουδάς τα λόγια, βγάζει αυτά τα συναισθήματα. Τι λέει αυτό για την Νίκη; Πως εσύ η ίδια το αντιλαμβάνεσαι;

Ταυτίζομαι με ό,τι τραγουδήσω, είναι φορές που μου επιβάλλεται αυτό που ερμηνεύω, ή  η μουσική του, ανάλογα τις συνθήκες, τη στιγμή, τον τόπο  που παίζουμε και το πως είμαι στη προσωπική μου ζωή. Όλα αυτά παίζουν τον δικό τους σημαντικό ρόλο.

Είσαι μάνα δύο μικρών παιδιών, τι σε προβληματίζει περισσότερο για το μέλλον τους;

Πολλά με προβληματίζουν, μεγάλα και μικρά πράγματα. Οι αλλαγές στον πλανήτη μας, τα πρωτόγνωρα καιρικά φαινόμενα και πως θα εξελιχθεί αυτό. Η παιδεία που λαμβάνουν στα σχολεία, η εκπαίδευση γενικότερα. Ας πούμε εύχομαι ο μεγάλος μου γιος, που θα πάει πρώτη δημοτικού τώρα  να έχει καλή δασκάλα ή καλό δάσκαλο, ελπίζω δηλαδή στην καλή  τύχη, γιατί γνωρίζω ότι το σύστημα έχει ελλείψεις. Φοβάμαι το μπούλινγκ, πως έχουν βιώσει την διαφορετικότητα τα παιδιά στην οικογένειά τους και πως  μεταφέρουν τα βιώματά τους στην κοινωνία του σχολείου. Από εμάς τους γονείς, από την οικογένεια  ξεκινάνε τα ουσιαστικά, αν θα είναι το παιδιά μας ισορροπημένα κι αν κάνουν και τα άλλα παιδιά ευτυχισμένα ή  δυστυχισμένα πηγαίνοντας στο σχολειό και πολλά άλλα με κάνουν σκεπτική για το μέλλον.

Έχεις εμφανιστεί σε μουσικές παραστάσεις και φεστιβάλ στη Ρωσία, την Τουρκία, την Πολωνία, την Αμερική και τον Καναδά. Τι απήχηση είχε η μουσική σου στο κοινό του εξωτερικού και που εντοπίζεις τις διαφορές με το ελληνικό κοινό;

Στα φεστιβάλ  του εξωτερικού το κοινό είναι εξωστρεφές και ενθουσιώδες. Είναι και η ατμόσφαιρα που το ενθαρρύνει αυτό, οι πολλές σκηνές ταυτόχρονα με διαφορετικές μουσικές.  Ακόμη και για ‘μένα τα φεστιβάλ αυτά είναι μια ευκαιρία να ακούσω  μουσική, νέα ακούσματα, να γνωρίσω μουσικούς που θαυμάζω. Παίζει σημασία κι ο χώρος που θα παίζουμε, στα μουσεία και τα θέατρα το κοινό είναι περισσότερο προσηλωμένο . Σε αυτό διαφέρει κάπως με το κοινό εδώ.

Ως και σήμερα, έχεις δεκάδες συμμετοχές σε δισκογραφικές δουλειές, γιατί όχι ένας προσωπικός δίσκος;           

Είναι που είμαι αναβλητική…  Αρκετές φορές έχουν ενδιαφερθεί παραγωγοί από δισκογραφικές και κάθε φορά τα αφήνω για αργότερα.  Κάποια στιγμή θα το κάνω…

Τι αποτέλεσε την έμπνευσή σου για να συνθέσεις την μουσική για το ντοκιμαντέρ «Γαύδος. Εκεί στο Νότο» της Ανθής Νταουντάκη;

Η ίδια η Γαύδος, η γη της, η φύση,  οι ήχοι της.  Στη Γαύδο είδα τον έναστρο ουρανό. Μαγικός τόπος…

Ετοιμάζεις ένα νέο μουσικό project το οποίο περιλαμβάνει και την διασκευή του γνωστού τραγουδιού: «Θαλασσάκι». Πες μου τι να περιμένουμε από την καινούρια μουσική δουλειά, αλλά και για το πώς προέκυψε το να επιλεχθεί το συγκεκριμένο τραγούδι.

Το project αφορά την διαφορετική προσέγγιση σε γνωστά και λιγότερο γνωστά τραγούδια, τους δίνουμε έναν άλλο ήχο. «…Θάλασσα τους θαλασσινούς, θαλασσάκι μου, μη τους θαλασσοδέρνεις…» Παλιότερα απλά μου άρεσε αυτό το τραγούδι, κάποια στιγμή όμως “είδα” περισσότερα μέσα του, την θάλασσα ως μια ψυχική κατάσταση, ίσως να ‘ναι η θλίψη, όλοι, έστω για λίγο, μπαίνουμε στον κόσμο της…

Οι επόμενες εμφανίσεις σου;

Στις 7 Οκτωβρίου θα συμμετέχω –παίζοντας μουσική αλλά και ως ρόλος- στην παράσταση: «Η Θυσία του Αβραάμ», του Βιτσέντζου Κορνάρου, η οποία θα ανέβει στο Ηρώδειο, με τους: Ν. Τσακίρογλου,  Δ. Μπεμπεδέλη, Γ. Βαλτινός, Λ. Ελευθερίου και Ψαραντώνη. Επίσης στις 15 Οκτωβρίου, θα βρίσκομαι στο 21ο φεστιβάλ του Πανεπιστημίου Κύπρου, στην Αξιοθέα. Στις 26, 27, 28 και 29 Οκτωβρίου, θα είμαι στο Half Note, στην Αθήνα.