Συνέντευξη στην Άννα Παχή
Με αφορμή την παράσταση «Η Νύχτα» όπου πρωταγωνιστεί, το iart.gr φιλοξενεί τη Σίσσυ Δουτσίου. Με λαμπερό πρόσωπο και χειμαρρώδη λόγο, η Σίσσυ μας συστήνεται προτρέποντας να κάνουμε πράξη τις επιθυμίες μας.
Δυο λόγια για σένα.
Είμαι ηθοποιός γιατί αγαπώ το θέατρο, ποιήτρια επειδή αγαπώ να γράφω. Επιθυμώ, μέσα από το θέατρο και την ποίηση, να δημιουργούνται ανθρώπινες σχέσεις που δε βασίζονται σε εκμετάλλευση, ή κυριαρχία. Αυτού του είδους οι σχέσεις με στεναχωρούν. Προσπαθώ να δουλεύω – όσο γίνεται – με τους δικούς μου όρους. Τελείωσα Αστροφυσικός στο University of Sussex του Brighton. Όμως, από τον πρώτο κιόλας χρόνο σπουδών, αποφάσισα πως θα γίνω ηθοποιός. Γυρίζοντας πίσω, ξεκίνησα μαθήματα στη Σχολή της Δήμητρας Χατούπη.
Πόσα χρόνια ασχολείσαι με το θέατρο;
Δέκα περίπου. Το 2009 ανεβάσαμε την πρώτη παράσταση με το Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών. Ήταν «Οι Δούλες» του Ζαν Ζενέ. Έπαιξα τη Σολάνζ, στον αυτο-οργανωμένο χώρο «Νοσότρος», στα Εξάρχεια. Από εκεί βγήκε το σύνθημα «να μη ζήσουμε σα δούλοι», που άρχισε να εμφανίζεται σε τοίχους, αφίσες, κουβέντες. Ο φιλόσοφος Ζακ Ρανσιέρ που ήρθε στην Αθήνα πρόσφατα, τελείωσε την ομιλία του με αυτήν την φράση, στα ελληνικά μάλιστα. Μετά ανέβηκε το «Πεθαίνω σα χώρα» του Δημήτρη Δημητριάδη. Σκοτεινό έργο. Η απόλυτη κατάρρευση μιας κοινωνίας, σε βαθμό αφάνταστο γιατί το «Πεθαίνω…», ξεπερνά και την εμπόλεμη κατάσταση. Οι γυναίκες δε γεννούν πια, αδέρφια σκοτώνονται μεταξύ τους, όχι λόγω κάποιου εμφυλίου, αλλά επειδή καταρρέουν όλες οι ηθικές αξίες. Είναι τόσο έντονο έργο, διαθέτει πολύ δυνατές, σπάνιες εικόνες, όπως κι ο ίδιος ο Δημητριάδης, δυνατή προσωπικότητα, σπάνια. Κατόπιν ανεβάσαμε την «Ψύχωση» της Σάρα Κέιν, στο θέατρο Παραμυθίας. Παίχτηκε τρεις χρονιές, πήγαμε και στην Κύπρο, στο πολύ ωραίο, τεράστιο “Σατιρικό Θέατρο”. Αυτά τα θέατρα δίνουν ζεστασιά. Η απόφαση να δεις μια θεατρική παράσταση έχει μια διαδικασία. Θα δώσεις το ανάλογο τίμημα για να δεις ανθρώπους που δούλεψαν σκληρά, οπότε πρέπει να επιλέξεις σε ποιό πνευματικό περιβάλλον θα βρεθείς. Το θέατρο είναι, πάνω από όλα, πνευματική δουλειά.
Απαιτεί πάρα πολλά και η κρίση σας έχει χτυπήσει σκληρά.
Ευτυχώς στο Ινστιτούτο Πειραματικών Τεχνών οι πρώτοι που πληρώνονται είναι οι ηθοποιοί και οι συντελεστές. Είναι απαραίτητο, για να υπάρχουν υγιείς σχέσεις. Όταν μπαίνει το χρήμα, η σχέση επηρεάζεται. Αν αυτό είναι ισορροπημένο, η σχέση είναι ισότιμη. Δημιουργήσαμε το Ινστιτούτο μαζί με τον Τάσο Σαγρή, το 2008 για να ανέβουν «Οι δούλες». Ταξιδέψαμε στην Ινδία, στη Νέα Υόρκη, στο Νεπάλ, στο Μεξικό, στην Κύπρο, κάνοντας performances, video art, ποιητικές βραδιές. Διοργανώνουμε κάθε χρόνο το International Poetry Video Festival, στο οποίο συμμετέχουν video artists και ποιητές από όλον τον κόσμο. Έχουν έρθει από το Ιράν, Αμερική, Γερμανία, Ιταλία, Αγγλία, μόνο και μόνο για να προβληθούν στο φεστιβάλ. Φέτος θα είναι διήμερο και θα πραγματοποιηθεί στο θέατρο «Εμπρός», ελεύθερο, αυτοδιαχειριζόμενο χώρο, με εξαιρετική σκηνή. Η είσοδος είναι επίσης ελεύθερη. Το φεστιβάλ παρέχει φιλοξενία στους καλλιτέχνες και τη δυνατότητα να παρουσιάσουν τη δουλειά τους.
Μίλησέ μας για το έργο «Η Νύχτα».
Ο αυθεντικός τίτλος είναι «Yard Gal» και ανήκει στη Ρεμπέκα Πρίτσαρντ, που συνεχίζει την «παράδοση» της Σάρα Κέιν. Ωμό, σκληρό, θέτει ερωτήματα που ο καθένας απαντά ανάλογα με τα βιώματα, τις εμπειρίες και το δικό του τρόπο σκέψης. Δύο φίλες, θυμούνται τι έχουν περάσει μαζί. Το αρχικό κείμενο μετατράπηκε από τον Τάσο Σαγρή σε παράσταση όπου η σκηνή από κλαμπ γίνεται δρόμος, μετά δωμάτιο κατάληψης κι ύστερα φυλακή. Είναι μια σκοτεινή περιπέτεια, καθώς πειραματίζονται ζώντας τη ζωή τους «αλλιώς», πέρα από τον κόσμο των ηθικών αξιών του σήμερα. Δοκιμάζουν ουσίες, δουλεύουν νύχτα, με ότι αυτό συνεπάγεται. Αν όμως δεν έχεις την κριτική σκέψη να προστατέψεις τον εαυτό σου, η νύχτα μπορεί να σε καταπιεί. Οι φίλες αυτές, μετά από καιρό, απομακρύνονται. Υποδύομαι την Πέπη και τη Μαίρη ενσαρκώνει η Λίλη Τσεσματζόγλου. Την αγαπώ πολύ, είναι καταπληκτική συνεργάτις. Δεν υπάρχει ανάμεσά μας ανταγωνισμός, ζήλεια. Έχει βαθιά αγάπη για το θέατρο. Η Πέπη είναι ευαίσθητο, εύθραυστο πλάσμα και αναπολεί τη ζωή της, ούσα πια στην απομόνωση, στη φυλακή. Το κοινό είναι εκεί για να καταλάβει αν τελικά ήθελε να βρίσκεται σε αυτήν τη θέση, ή οδηγήθηκε σε αυτήν λόγω κοινωνικών ή προσωπικών λόγων.
Θα μπορούσε να θέλει;
Υπάρχουν άνθρωποι του περιθωρίου για τα οποία η φυλακή είναι η τελική λύση. Όταν δεν έχεις που να κοιμηθείς, δεν έχεις τρόπο να επιβιώσεις και η μόνη σου ‘επιλογή’ είναι να κάνεις φτηνές βίζιτες, τότε φυλακή σημαίνει ένα κρεβάτι, ένα πιάτο φαί. Το μόνο που ελπίζει η Πέπη, είναι να μην μείνει εκεί για πάντα. Αν είναι για πάντα, θα τρελαθεί.
Προετοιμάζοντας το ρόλο, σκεφτόμουν κατά πόσον οι δυο τους «διάλεξαν» αυτήν τη ζωή. Προσωπικά πιστεύω ότι ο καθένας κάνει τη ζωή που επιλέγει, δεν υπάρχει το «μου ήρθαν έτσι τα πράγματα», σε ένα βαθμό όμως. Εάν γεννιέσαι σε έναν κόσμο χωρίς καμία βοήθεια από κανέναν, τι μπορείς να κάνεις; Οι ηρωίδες μας ξεκινούν κάπως έτσι. Ναι μεν διαλέγουν τη νύχτα, αλλά κατά πόσον αυτό είναι επιλογή τους, όταν προϋπάρχει ο κοινωνικός περιορισμός; Η Πέπη αντιλαμβάνεται πόσο δύσκολος είναι αυτός ο κόσμος, ο μόνος τρόπος για να τον αντιμετωπίσει, να ησυχάσει, είναι η ηρωίνη. Ένας άλλος άνθρωπος ίσως έβρισκε άλλες διεξόδους, εκείνη δεν μπορεί. Επιλέγει αυτό που εμφανίστηκε μπροστά της. Καμιά από τις δυο δεν ένιωσε την άπλετη αγάπη, τη ζεστή αγκαλιά. Δεν τους είπε ποτέ κανείς «σ’αγαπώ» κι αυτό τους δημιουργεί βαθιά θλίψη. Όσο δύσκολη κι αν είναι η ζωή μας, η αληθινή αγάπη, ένα περιβάλλον φροντίδας, αποτελούν τη θεραπεία σε κάθε πρόβλημα. Η Πέπη, μετά από όλα όσα πέρασε, βρίσκεται μόνη της.
Πως ξεκίνησε η φιλία τους;
Αυτό δε φαίνεται. Ο σκηνοθέτης δεν ήθελε να εστιάσουμε εκεί. Όσα τους συμβαίνουν, δε συμβαίνουν μόνο σε παιδιά που μεγάλωσαν σε ένα τέτοιο μέρος. Συναντώνται επειδή η Πέπη είναι ντροπαλή, η Μαίρη καθόλου και χρειάζεται η μια την άλλη σα στήριγμα. Κάνουν παρέα συνέχεια. Η Πέπη πιστεύει βαθιά, ότι μόνο μέσω της φιλίας θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τον κόσμο, να βγει στην ημέρα. Τα κορίτσια αυτά ξενυχτούν, πίνουν, κάνουν σεξ, δε σηκώνονται ποτέ πρωί. Ούτε για να δουλέψουν, ούτε για να ψάξουν για δουλειά. Εαν λοιπόν βγουν, θα χρειαστούν η μια την άλλη. Αγαπιούνται, αλλά δεν το λένε ποτέ, όπως κάνουμε συνήθως όλοι, μέχρι να χάσουμε κάποιον κοντινό μας.Είναι καλύτερα να φερόμαστε στον άλλον με όλη την αγάπη που νιώθουμε εκείνη τη στιγμή, γιατί εκείνη η στιγμή μετράει. Μπορεί να μην υπάρξει άλλη. Πρέπει να είμαστε συγκεντρωμένοι στο τώρα.
Είστε οι δυό σας στη σκηνή;
Ναι, αλλά στα βίντεο εμφανίζεται η παρέα τους, άλλα τρία κορίτσια. Ο κος Σαγρής βρήκε τα πρόσωπα που ταιριάζουν απόλυτα. Εφόσον λέγεται «Νύχτα», παίζουμε βράδυ. Είναι στοίχημα αυτό, πείραμα. Κατόπιν θα πάμε στη Θεσσαλονίκη, στο Θέατρο «Αυλαία» κι ύστερα στην Κύπρο, στο θέατρο «Καυκαρίδη». Ο κόσμος, παρόλο το προχωρημένο της ώρας παραμένει να μας μιλήσει. Προβληματίζονται για το πως μπορεί να γίνει ο κόσμος. Βλέπουν δυο γυναίκες που δεν ανήκουν σε αυτό που λέμε «κύκλος μας», στην πλειοψηφία τουλάχιστον. Το κοινό «κρυφοκοιτά» τη ζωή των περιθωριακών ανθρώπων κι αυτό συγκλονίζει, γιατί αυτοί οι άνθρωποι είναι ταυτόχρονα πολύ ευαίσθητοι. Αντιλαμβάνεται πως ο οποιοσδήποτε θα μπορούσε να είναι σε αυτήν τη θέση. Αυτό νομίζω τους συγκινεί, η ευαισθησία ατόμων που θεωρούμε απλώς πολύ σκληρά. Τους συνεπαίρνουν επίσης οι μουσικές και τα βίντεο, που δένουν εξαιρετικά με την παράσταση, λειτουργούν σα μαγνήτης. Τους ενθουσιάζει ότι περνά η ώρα χωρίς να το καταλάβουν, έχουν αφεθεί σε αυτό το νυχτερινό ταξίδι.
Πως προέκυψε η παράσταση;
Ήταν ιδέα του Τάσου Σαγρή, ένα έργο για τις κουλτούρες της νύχτας. Απόλυτα ειλικρινής σκηνοθέτης, όταν κάτι δεν του αρέσει το λέει, κι αυτό λειτουργεί ιδιαίτερα θετικά στους ηθοποιούς, καθώς το κάνει από αγάπη για το έργο. Προσπαθεί και στις πρόβες να υπάρχει η αίσθηση της παράστασης, να εισχωρούμε όσο βαθύτερα γίνεται στον κόσμο των ηρωίδων, σωματικό και ψυχικό. Ενδιαφέρεται για το συναίσθημα. Η πρώτη του έμπνευση έρχεται από την ποίηση, είναι άλλωστε κι ο ίδιος ποιητής, με έργα σύγχρονα ρομαντικά. Στην ποίηση υπάρχει πάντα μια αλήθεια. Συνεργαζόμαστε πολλά χρόνια κι αυτό που μας δένει, είναι το ότι επιδιώκει να εκστασιάζεται το κοινό μαζί με τον ηθοποιό κατά τη διάρκεια της θεατρικής πράξης, κάθε φορά. Αυτό είναι ηδονιστικό και για τα δυο μέρη. Τον ενδιαφέρει η κάθαρση που έρχεται μέσα από την έκσταση. Για να το πετύχουμε, δουλεύουμε κάθε έργο πολλούς μήνες, το παρουσιάζουμε μόνον όταν είμαστε έτοιμοι.
Πως αντιδρά το κοινό;
Κάθε παράσταση έχει το κοινό της που διαρκώς αλλάζει. Ανάλογα, αλλάζει κι ο ηθοποιός, το καταλαβαίνει, έστω κι αν το κοινό δε μιλάει. Υπάρχει μυστική αίσθηση. Το έλεγε ο Πίτερ Μπρουκ στους ηθοποιούς του: «πριν βγείτε στη σκηνή ‘μυρίστε’ το κοινό. Μην το φοβάστε». Αν νιώσεις ότι το κοινό είναι αμέτοχο, παίρνεις δύναμη να συγκεντρωθείς πιο πολύ στο έργο, για να μπορέσεις να το πάρεις μαζί σου.
Πρέπει να έχει μεγάλο σθένος και ο ηθοποιός.
Έχει, όταν δεν είναι ένα εγωιστικό τέρας, όταν βγαίνει στη σκηνή για το έργο, για να κοινωνήσει αυτό που θέλει να πει ο ήρωας, όχι για να φανεί ότι εκείνος παίζει τέλεια. Αν νιώσεις το κοινό μακριά, θα πέσεις επειδή θα σε χτυπήσει στο ‘εγώ’ σου. Αν όμως σε ενδιαφέρει να φέρεις το θεατή στο έργο, παίρνεις δύναμη. Ηθοποιός είσαι και στην καθημερινότητα. Αν αφιερώνεις χρόνο στην τέχνη που λέγεται υποκριτική, τότε για μένα, αυτό φαίνεται πάνω στη σκηνή. Ο ηθοποιός γίνεται μια μαύρη τρύπα που σε ρουφάει. Χρειάζεται καθημερινή αφοσίωση, κάνοντας μαθήματα, έρευνα. Ο ηθοποιός είναι κάθε μέρα, κάθε ώρα ηθοποιός. Αυτό ισχύει βέβαια για όλες τις δουλειές.
Μερικά επαγγέλματα, όπως αυτά της Τέχνης, είναι ιδιαίτερα. Βάζεις και ψυχή, δεν είναι μόνο το μυαλό. Θα έλεγα πως είναι μορφή μόνιμης ψυχοθεραπείας.
Για μένα είναι ψυχοθεραπεία,όταν ανέβει η παράσταση κι έχω παίξει, οπότε έχω υπερβεί κάποια όρια του εαυτού μου μέσα από τους ρόλους. Οποιαδήποτε δουλειά όμως μπορεί να λειτουργήσει με αυτόν τον τρόπο. Εάν συνειδητοποιήσεις τι σε πληγώνει ή σε θυμώνει εκεί που δουλεύεις και πως μπορείς να το διαχειριστείς, τότε η δουλειά μπορείνα λειτουργήσει ψυχοθεραπευτικά. Χρειάζεται βέβαια μεγάλη καλλιέργεια του εαυτού για να το κατορθώσεις. Είναι δύσκολο επειδή δεν το έχουμε μάθει, στο δυτικό κόσμο τουλάχιστον
Με την ποίηση πως ασχολήθηκες;
Με βοήθησε πολύ ο Τάσος Σαγρής. Στην πρώτη μας συνάντηση του διάβασα ένα ποίημα. Με σταμάτησε λέγοντας «βρες τι θέλεις να πεις, βρες το ρυθμό σου και πες το». Σημαντική ήταν επίσης η συνάντηση με το Νάνο Βαλαωρίτη. Έκανε την εισαγωγή στο πρώτο μου βιβλίο. Έστειλα κάποια ποιήματα στο περιοδικό «Ένεκεν», του εκπληκτικού Γιώργου Γιαννόπουλου, ο οποίος με εμπιστεύτηκε και μου έκανε αφιέρωμα. Ο κος Βαλαωρίτης είδε τα ποιήματά μου, με έψαξε και γνωριστήκαμε. Κάθε φορά που τον συναντώ με ρωτά γιατί ασχολούμαι με το θέατρο. Του φαίνεται αδιανόητο, εφόσον υπάρχει η ποίηση.
Πόσο παρεξηγημένη η ποίηση…
Καταρχάς, έχει γραφτεί πολλή κακή ποίηση. Όταν λες στον άλλον ότι είσαι ποιητής, πιθανόν να μη σε πιστέψει. Η πρώτη ποιητική μου συλλογή λέγεται «Προσβολή δημοσίας αιδούς» από τις εκδόσεις «Κενότητα». Η δεύτερη τιτλοφορείται «Ω! Απόκρυφον» από τις ίδιες εκδόσεις. Μου αρέσουν οι μόνιμες συνεργασίες. Όσο γνωρίζεις τον άλλον, εμβαθύνεις περισσότερο στη σχέση και αυξάνεται η εμπιστοσύνη. Το επόμενο βιβλίο μου έχει τίτλο «Η Ηδονοβλεψίας». Πρόκειται για σειρά ερωτικών διηγημάτων και θα εκδοθεί τον Ιανουάριο του 2018. Θεωρώ πως πρέπει να βρίσκουμε πάντα δρόμο διαφυγής. Δυστυχώς, υπάρχουν άνθρωποι που δεν ξέρουν τι θέλουν να κάνουν στη ζωή ή δεν τολμούν να κάνουν αυτό που θέλουν. Το θέμα είναι να έχουμε τουλάχιστον τολμήσει να πούμε τις επιθυμίες μας, να τις κάνουμε πράξη.
NYXTA! [YARD GAL] της Rebecca Prichard
Σκηνοθεσία: Τάσος Σαγρής
Παίζoυν: Σίσσυ Δουτσίου | Λίλη Τσεσματζόγλου
Μουσική: Radiohead, Prodigy, Anne Clark, Total Eclipse, X Dream, Atmos, Sandman, Lou Reed, Μikael Delta, Yann Tiersen, Αrcade Fire
Video Art: Άλκηστις Καφετζή, Void Optical Art Laboratory
Σκηνικά: Κenny Mac Lellan
Φωτισμοί: Γιώργος Παπανδρικόπουλος
Μετάφραση: Anna Holloway
Διάρκεια: 90′
Κάθε Σάββατο από 25/11/2017 έως 13/01/2018
Ώρα έναρξης παραστάσεων: 23.00
Eίσοδος: 10 €
Κρατήσεις θέσεων: (210) 5238742, 5221444
Θέατρο ΑΛΦΑ / ΙΔΕΑ – Πατησίων 37- Πολυτεχνείο – Αθήνα
με την υποστήριξη της συλλογικότητας ΚΕΝΟ ΔΙΚΤΥΟ http://voidnetwork.gr
+the INSTITUTE [for Experimental Arts] // + INΣΤΙΤΟΥΤΟ Πειραματικών Τεχνών http://theinstitute.info