Συνέντευξη στην Άννα Παχή
Στην ωριμότερη ίσως στιγμή της, πάντα όμως με το ίδιο κοριτσίστικο χαμόγελο, η αγαπημένη Τζούλη Σούμα μιλά στο iart.gr για την (εξαιρετική) παράσταση “Μήδεια” όπου πρωταγωνιστεί.
Πως πέρασες στην καραντίνα;
Δύσκολα. Στην αρχή – όλοι νομίζω είχαμε αυτήν την αίσθηση – έπρεπε να δω τι είναι αυτό, το τόσο καινούριο. Τι σημαίνει “καραντίνα”, “lock down”. Τήρησα όλες τις οδηγίες ευλαβικά και συνεχίζω, δεν είμαι αρνητής της μάσκας ούτε των άλλων μέτρων. Προσέχω πολύ, χωρίς όμως υπερβολές. Μου έλειψε η επαφή με τους ανθρώπους, με όσους αγαπώ. Βέβαια, μπορούσες πάντα να κάνεις μια βιντεοκλήση, να χρησιμοποιήσεις το skype και να τους δεις. Παλιά δεν υπήρχε αυτή η δυνατότητα, είχαμε μόνον ένα τηλέφωνο με σύρμα. Και πάλι όμως, ένιωσα ένα ‘σάστισμα’ απέναντι στη νέα πραγματικότητα, όπως όλοι. Εκείνο που κατάλαβα και αποδείχτηκε συζητώντας με συναδέλφους ανθρώπους εκτός χώρου, ήταν ότι οι άνθρωποι κρατήθηκαν από το σινεμά, την τηλεόραση, τις θεατρικές παραστάσεις που προβάλλονταν, την μουσική, τα βιβλία.. Από την τέχνη. Μια διαδρομή με το σκύλο την έκανες με το σταγονόμετρο. Δεν μπορούσες να πεις ‘θα πάω με το αυτοκίνητο μια βόλτα στη θάλασσα.. “. Όλοι κρατήθηκαν από την τέχνη. Είμαι πολύ στενοχωρημένη καθώς πουθενά στον κόσμο, δεν έχει δοθεί μια οδηγία για το θέατρο. Σήμερα (08/09) κοινοποίησα κάτι από ένα site του Λονδίνου. Είπε ο Andrew Lloyd Weber “give us a date”, ‘δώστε μας μια ημερομηνία”. Ούτε καν εκεί, που στηρίζεται και τουριστικά από την τέχνη, ειδικά το θέατρο, δεν έχουν δώσει κάτι. Αυτό το παράλογο, μπορεί να μας τρελάνει όλους. Δεν λέω, πάντα τηρώντας όλους τους κανόνες ασφάλειας. Μέχρι στιγμής έχω δει μόνον δυο παραστάσεις. Ορκίζομαι ότι όλοι, θεατές και επιβλέποντες είχαν τον νου τους να τηρηθούν τα μέτρα και το έκαναν. Ο θεατής, ειδικά τώρα, δεν θα πάει τυχαία. Θα επιλέξει να πάει. Και όπως, αν μπει στο αεροπλάνο, θα φορέσει μάσκα και θα παραμείνει στη θέση του, έτσι θα λειτουργήσει και στο θέατρο. Αυτή η κατάσταση μας γεμίζει παράπονο, θυμό, απογοήτευση, εκνευρισμό. Δεν έχει βγει πρωτόκολλο για τα θέατρα, δυστυχώς.
Είστε πάλι στον αέρα.
Ναι και δεν καταλαβαίνω την έλλειψη οργάνωσης να το πω; διάθεσης; σκέψης; για να βγει μια άκρη. Το Υπ. Πολιτισμού πετάει το μπαλάκι στο Υπ. Υγείας και αντίστροφα. Ο κόσμος πιστεύει πως οι ηθοποιοί είναι οι τριάντα, σαράντα που βλέπει στην τηλεόραση. Στην πραγματικότητα, είμαστε πάρα πολλοί. Ηθοποιοί που εργάζονται στα μικρά θέατρα, στα μεσαίας χωρητικότητας θέατρα. Νέοι που ξεκινούν, μεγαλύτεροι, που δουλεύουν για να ‘κλείσουν’ τον εργασιακό τους κύκλο. Ήμαστε κι εμείς που βρισκόμαστε στο ενδιάμεσο της διαδρομής μας, είμαστε πάρα πολλοί. Μιλάω για τους ενεργούς ηθοποιούς, που εργάζονται συνέχεια, παρόντες στο θέατρο, στο σινεμά, στην τηλεόραση σε βάθος χρόνου. Κι αυτοί, είναι κάπως σα να μην φαίνονται.
Όντως, ο πολύς κόσμος δεν τους ξέρει…
Υπάρχει ολόκληρο δίκτυο ανθρώπων, το οποίο δεν είναι δυνατόν να μην το αντιλαμβάνεται κάποιος. Η μοδίστρα, ο ταξιθέτης, ο άνθρωπος πίσω από το μπαρ, η κυρία που θα καθαρίσει το θέατρο, οι μαραγκοί που θα φτιάξουν το σκηνικό, οι φωτιστές, ηχολήπτες, εκείνοι που κάνουν δημόσιες σχέσεις, οι γραμματείς. Όταν λέμε ‘ανοίγουν τα θέατρα’ εννοούμε ότι θα δουλέψουν τουλάχιστον είκοσι με σαράντα άτομα στο κάθε ένα. Εδώ, στο Μπάγκειον, που είναι τόσο μικρό, εργαζόμαστε εφτά άνθρωποι. Όσοι βρίσκονται στις θέσεις που παίρνονται οι αποφάσεις, πρέπει να το καταλάβουν αυτό. Τέλος πάντων, ελπίζουμε και είμαστε αισιόδοξοι.
Βρήκες τίποτα καλό στην καραντίνα;
Αρχικά και τελείως προσωπικά, δεν πιστεύω αυτό το “ήρθα σε επαφή με τον εαυτό μου’. Δεν θεωρώ πως για να βρει κάποιος τον εαυτό του, να ψαχτεί, να δει τι κάνει στη ζωή του, χρειαζόταν η καραντίνα. Σε κάποιους μπορεί να συνέβη βέβαια. Από οικονομικής άποψης, επήλθε σε πολλούς κλάδους, όπως και στον δικό μας, εξαθλίωση. Το μόνο θετικό, είναι ότι μας ταρακούνησε, αντιληφθήκαμε πως τίποτα δεν είναι δεδομένο και είμαστε όλοι ίσοι. Έτσι όπως δεν μπορούσα να βγω εγώ, δεν μπορούσε να βγει ο υπουργός, ο πρωθυπουργός, ο οποιοσδήποτε. Νιώσαμε την προσωρινότητα, πως είναι όλα στον αέρα. Αυτό δεν είναι καμιά μεγάλη φιλοσοφία, αλλά είναι συνήθως το ξεχνάμε στην καθημερινότητα. Συμβαίνουν τόσο πολλά πράγματα, αυτό μόνο μπορώ να πω ότι μου χρησίμευσε σαν σκέψη και την επεξεργάζομαι. Αν συμβεί πάλι ένα lock down, που δεν θα γίνει, έχουμε τουλάχιστον την εμπειρία. Το πρώτο ήταν κάπως σαν crash test. Σα να κράσαρε πάνω σε τοίχο ένα αυτοκίνητο που πήγαινε με υπερβολική ταχύτητα. Αυτό αισθανθήκαμε.
Ας επιστρέψουμε στη Μήδεια. Πως νιώθεις που ξαναβρίσκεστε;
Ευτυχισμένη! Ήμασταν έτοιμοι να την επαναλάβουμε το Μάιο και αναβλήθηκε λόγω του ιού. Έχω την αίσθηση ότι πρόκειται για διαδρομή που είναι στη μέση ακόμη, έχει μεγάλη πορεία. Τόσο για μένα προσωπικά όσο και για τον Δημήτρη Γεωργαλά που σκηνοθετεί, και ταυτόχρονα παίζει τον Ιάσονα, – είναι πολύ σημαντικό αυτό – αλλά και σαν παράσταση. Πρώτη φορά μου συνέβη να δέχομαι μηνύματα, τηλεφωνήματα και να ρωτούν πότε θα ξαναρχίσει. Πόσω μάλλον που συνέβη, εν μέσω πανδημίας, να έχουμε κρατήσεις. Θεωρώ ότι η παράσταση πέτυχε αυτό που για μένα είναι ο στόχος του να κάνεις θέατρο. Να ‘μετακινηθεί’ λίγο ο θεατής. Να μπει κάπως και να βγει κάπως αλλιώς από αυτήν. Να τον αγγίξει. Καταρχάς είναι τόσο σπουδαίο έργο, έχουν γραφτεί τόμοι, αναλύσεις για αυτό. Έχει παιχτεί από τους καλύτερους ηθοποιούς του κόσμου, έχει σκηνοθετηθεί από τους καλύτερους. Είναι ανεξάντλητο. Η δική μας παράσταση, παρότι μικρής κλίμακας, άγγιξε ένα ευρύ φάσμα θεατών. Παιδιά δώδεκα ετών, νέοι, μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι, όλοι βρήκαν κάπου να ακουμπήσουν. Έγινε γνωστή από στόμα σε στόμα, το οποίο είναι μεγάλο κέρδος. Είμαι εκτός από ευτυχισμένη και συγκινημένη που ξαναγίνεται. Φέτος τον Ιάσωνα παίζει όπως είπα ο Δημήτρης Γεωργαλάς, Κρέων – Αιγαίας είναι ο Νίκος Δερτιλής, Άγγελος ο Βασίλης Ψυλλάς και την τροφό, υποδύεται η Μαργαρίτα Βαρλάμου.
Είναι εξαιρετική παράσταση κι αγαπώ τη Μήδεια. Ήταν για πάρα πολλά χρόνια παρεξηγημένη. Τελευταία έχει αρχίσει και αποκαθίσταται κάπως.
Χαίρομαι για αυτό που λες. Προσωπικά έμεινα άφωνη όταν στον περσινό κύκλο παραστάσεων, κάποιοι θεατές μου είπαν -φορτισμένοι συναισθηματικά- “είχε δίκιο”. Η οπτική του Δημήτρη είναι πως και οι δυο έχουν δίκιο, ο καθένας από την πλευρά του. Αυτή όμως την ισορροπία, για να την καταλάβει κάποιος, πρέπει να δει την παράσταση. Ο Δημήτρης πιστεύει πως πρόκειται για το αιώνιο ζευγάρι Άνδρας – Γυναίκα. Αυτό τους οδηγεί στη θέωση, για αυτό τους έχει μαζί. Θα βασανιστούν μαζί, για πάντα. Η Μήδεια δεν σκοτώνει τα παιδιά της και όλα καλά. Από εκεί και πέρα είναι αιωνίως ρημαγμένη και βασανισμένη. Πάντα όμως χέρι με χέρι με Αυτόν που εξακολουθεί να αγαπά, αυτή τουλάχιστον είναι η οπτική του σκηνοθέτη.
Δέχεσαι πως έχουν δίκιο και οι δυο;
Ναι και το υποστηρίζουμε στην παράσταση. Νομίζω πως το γράφει κι ο ίδιος ο Ευριπίδης. Υπάρχουν φράσεις, σκέψεις που αν φωτιστούν αντίστοιχα, μπορούν να δώσουν κάποιο έστω δίκιο και στους δυο. Είναι τι ανάγνωση κάνεις σε κάθε κείμενο. Έτσι κι αλλιώς στη Μήδεια δεν μπορείς να βάλεις τα πράγματα σε μια ζυγαριά. Είναι τόσο πολυσχιδής προσωπικότητα, τόσο πολυπρισματική ηρωίδα.. Ο Δημήτρης με προσέγγισε για τη Μήδεια αφού είδε το ‘Ανατόλ”. Είπε, πως αφού έκανα εφτά ρόλους σε εκείνο το έργο, θα κάνω κάτι αντίστοιχο με τη Μήδεια και τα πολλά της πρόσωπα. Ήταν τεράστιο δέλεαρ για μένα.
Σου πάει απίστευτα ο ρόλος.
Σε ευχαριστώ. Σίγουρα είναι ο πιο δύσκολος μέχρι στιγμής και ο πιο ενδιαφέρων. Ποτέ κανείς δεν θα με σκεφτόταν για αυτόν. Δυστυχώς. Οι σκηνοθέτες, πάλι δυστυχώς, δεν μπαίνουν εύκολα στον πυρήνα του τι μπορείς να κάνεις. Ή δεν δίνουν ευκαιρίες. Μερικές φορές ξέρεις, έρχεται και το πλήρωμα του χρόνου. Αν μου δινόταν αυτή η ευκαιρία δέκα χρόνια πριν, μπορεί να μην είχα την ερμηνευτική ωριμότητα να πλησιάσω αυτόν τον ρόλο. Νομίζω πως τέτοιου είδους ρόλοι απαιτούν ωριμότητα ζωής, μια εκφραστική ωριμότητα και πείρα της σκηνής. Δουλεμένη φωνή, σώμα.. Θέλω να τονίσω ότι δεν θα έπαιζα έτσι τη Μήδεια αν δεν την σκηνοθετούσε ο Δημήτρης. Με καθοδήγησε, με βοήθησε. Εντάχθηκα απόλυτα στην άποψή του και προσπάθησα να μην την προδώσω. “Γέννησα” πράγματα τα οποία τα πήρε και πήγε πολύ διαφορετικά σε σχέση με την παράσταση της Χάγης. Ακόμη και σήμερα, στις πρόβες, σκέφτεται διαρκώς κάτι καινούριο. Ίσως επειδή τώρα ωρίμασαν κάποια πράγματα και σε αυτόν. Υπάρχουν μικρές διαφορές που πλουτίζουν, βαθαίνουν τις ερμηνείες. Επιμένω ότι η συνεργασία μας είναι η αρμονικότερη που έχω κάνει με σκηνοθέτη, για αυτό κάνουμε και σχέδια για το μέλλον. Θεού θέλοντος και κορωνοϊού επιτρέποντος!
Πιστεύεις πως θα υπήρχαν λιγότερες Μήδειες σήμερα;
Δύσκολη ερώτηση. Διάβαζα για μια γυναίκα στη Γερμανία που σκότωσε τέσσερα από τα πέντε παιδιά της. Τα δηλητηρίασε. Αυτό είναι ο φλοιός, το πάνω μέρος που μοιάζει με την τραγωδία του Ευριπίδη η οποία έχει πιο βαθιές ρίζες. Σύμφωνα με την άποψη τη δική μου και του Δημήτρη, έχει να κάνει με τη σύγκρουση του Ανθρώπου με τη Φύση. Η Μήδεια εκπροσωπεί τη Φύση, άλλωστε είναι ημίθεη. Όταν ο Άνθρωπος πάει κόντρα στη Φύση, στην μάνα όλων μας, δεν γίνεται παρά να τιμωρηθεί. Εκεί ανοίγει ένας τεράστιος ασκός. Φυσικά υπάρχει και το κομμάτι ‘εκδικείται’. Λέει ‘εγώ τα σκότωσα για να πονέσεις’. Δεν είναι όμως μόνον η παιδοκτόνος εκδικήτρια.
Αν θυμάμαι καλά, λέει ξεκάθαρα πως δεν θέλει τα παιδιά να ζουν χωρίς τιμή, μια τιμή που τους στέρησε ο πατέρας τους.
Καταρχάς, εφόσον έχει ήδη σκοτώσει τη Γλαύκη και τον πατέρα της, τα παιδιά δεν υπήρχε περίπτωση να ζήσουν στην Κόρινθο. Θα τα σκότωναν οι Κορίνθιοι έτσι κι αλλιώς. Δεν υπήρχε άλλος δρόμος. Είναι αυτό που λέει ‘βαδίζω στο σκοτεινό δρόμο του πένθους και σε πιο μαύρο, παρασύρω τα παιδιά μου’. Παρόλα αυτά, μέσα από την ψυχαναλυτική προσέγγιση της παράστασης, σε σχέση με τους ήρωες, διαπιστώνουμε πως υπάρχει τρομακτικός θυμός. Παραθέτω ξανά το κείμενο: “Δεν υπάρχει οργή πιο φοβερή και αθεράπευτη από αυτήν που γεννιέται ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν αγαπηθεί“.
Ήταν η πρώτη γυναίκα που πραγματικά αντέδρασε στην ανδρική αδικία.
Πολύ. Εδώ διεκδικεί και πολιτική εξουσία. “Κανείς να μη θαρρεί πως είμαι δειλή, μικρή κι ασήμαντη. Είμαι βαριά για τους εχθρούς, αέρας για τους φίλους. Έτσι πρέπει να’ ναι ένας δίκαιος άνθρωπος“. Απαιτεί δικαιοσύνη σε μια εποχή που η γυναικεία θέση ήταν ανύπαρκτη. Σκέψου τι δύναμη της δίνει ο Ευριπίδης στον κοινωνικό, στον οικογενειακό ακόμα και στον πολιτικό, με την ευρύτερη έννοια, χώρο.
Θεωρείς πως μετά από τόσα χρόνια, η θέση της γυναίκας έχει αλλάξει;
Σε κάποιες κοινωνίες κάπως έχουν βελτιωθεί τα πράγματα, ειδικά αν συγκρίνω την ευρωπαϊκή με τις ισλαμικές. Εκεί σαφέστατα οι συνθήκες είναι απάνθρωπες, τραγικές. Δυστυχώς, εξακολουθούμε να βλέπουμε δολοφονίες γυναικών και δεν λέμε πως πρόκειται για γυναικοκτονία, ενώ αυτό ακριβώς είναι. Για να υφίστανται οι γυναικείες οργανώσεις, πραγματικά δεν υπάρχει ισότητα με την ευρύτερη έννοια, αλλά η επίδειξη ισχύος στο εργασιακό και οικογενειακό περιβάλλον. Λέγαμε πριν για την καραντίνα. Πόσες κακοποιήσεις γυναικών και παιδιών συνέβησαν; Είναι απίστευτο. Υπό καθεστώς τρόμου κιόλας. Έχουμε πολύ δρόμο ακόμη για να πάμε μπροστά και να εξαλειφθούν αυτά τα προβλήματα.
Τι σου έδωσε η Μήδεια και τι θα ήθελες να πάρουν μαζί τους οι θεατές;
Με έχει εξελίξει απίστευτα. Ως ηθοποιός, έχω ανέβει το Έβερεστ. Η δυσκολία μου συνεχίστηκε στο σύνολο των παραστάσεων. Κάθε πρωί σκεφτόμουν πως θα καταφέρω να παίξω με την ίδια αλήθεια το βράδυ. Πήρα μεγάλη δύναμη, μεγάλη χαρά που μου δόθηκε αυτή η ευκαιρία καθώς νιώθω ‘σαν έτοιμη από καιρό’. Όσο για τον θεατή, θα ήθελα να εισπράξει συγκίνηση, με την έννοια πως η παράσταση – θεωρώ – είναι ένα μικρό δείγμα ουσιώδους θεάτρου. Πρόκειται για προσέγγιση που δεν έχει ξαναγίνει. Μου είπαν κάποιοι, “καταλάβαμε τώρα το έργο, κατάλαβα τους ρόλους καλύτερα’. Θα ήθελα να νιώσει πως έρχεται σε επαφή με αυτό το μεγαλειώδες κείμενο, σε συγκινηθεί και να ανοίξει μικρά πορτάκια της ψυχής του. Να σκεφτεί αργότερα ‘κοίτα να δεις που η ψυχολογία των ανθρώπων, δεν αλλάζει’. Αυτή η παράσταση είναι σαν αγκαλιά. Θα ήθελα να πάρει αυτήν την αίσθηση της αγκαλιάς και της συγκίνησης.
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση : Γιώργος Χειμωνάς
Σκηνοθεσία : Δημήτρης Γεωργαλάς
Μουσική: Πλάτων Ανδριτσάκης
Κοστούμια : Δημήτρης Ντάσιος
Φωτισμοί : Βασίλης Αποστολάτος
Επιμέλεια φωτισμών : Δημήτρης Κουτάς
Επιμέλεια κίνησης : Φαίδρα Σούτου
Φωτογραφίες : Αγγελική Κοκκοβέ
Ερμηνείες:
Μήδεια: Τζούλη Σούμα
Ιάσονας: Δημήτρης Γεωργαλάς
Τροφός: Μαργαρίτα Βαρλάμου
Κρέων, Αιγέας: Νίκος Δερτιλής
Αγγελος: Βασίλης Ψυλλάς
ΜΠΑΓΚΕΙΟΝ
Πλ. Ομόνοιας 18, Αθήνα 105 52
Από 10 Σεπτεμβρίου έως 4 Οκτωβρίου
Κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή
Ωρα έναρξης: 21.30
Τηλέφωνο για εισιτήρια: 6944 66 55 61