Vasileios_Voulgaroktonos

Της Σοφίας Βαρβιτσιώτη

Ο Βασίλειος Β΄ είναι ένας από τους ενδοξότερους αυτοκράτορες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και μία από τις πιο εμβληματικές μορφές του νεότερου Ελληνισμού. Στα χρόνια της βασιλείας του το κράτος εκτεινόταν από το Δούναβη μέχρι την Κρήτη και την Κύπρο και από τη Σικελία μέχρι τον Πόντο και τη Συρία. Μιλάμε για μια πραγματική υπερδύναμη σε επίπεδο στρατιωτικό, πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό και με παγκόσμια ακτινοβολία.

Ο Βασίλειος Β΄ (958-1025) ήταν απόγονος του Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνος και γιος του Ρωμανού Β΄ και της Θεοφανώς. Τα παιδικά του χρόνια σημαδεύτηκαν από βαθιά τραυματικές εμπειρίες. Ήταν ο θάνατος του πατέρα του, η δολοφονία του αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά από τον Ιωάννη Τσιμισκή, οι φήμες για την ανάμειξη της μητέρας του και η εξορία της. Στην ουσία, και ο Φωκάς και ο Τσιμισκής βασίλεψαν ως αυτοκράτορες-κηδεμόνες.

Το 976, μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Τσιμισκή, στο θρόνο ανέβηκε ο Βασίλειος Β΄, ο νόμιμος διάδοχος. Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του το κράτος το κυβερνούσε ουσιαστκά ο παρακοιμώμενος Βασίλειος Λεκαπηνός (κάτι σαν πρωθυπουργός), ενώ ο νεαρός αυτοκράτορας ενημερωνόταν για τα θέματα της διοίκησης και μελετούσε εντατικά την στρατηγική τέχνη. Ήθελε να συνεχίσει επάξια το έργο του Φωκά και του Τσιμισκή.

Ο Βασίλειος Β΄ είχε να αντιμετωπίσει εσωτερικούς εχθρούς, τους πανίσχυρους στρατηγούς Βάρδα Φωκά και Βάρδα Σκληρό, οι οποίοι εποφθαλμιούσαν το θρόνο. Κατάφερε να τους εξουδετερώσει και να εδραιώσει τη θέση του. Μάλιστα, έδειξε μεγαλοψυχία κάνοντας το γέροντα Σκληρό σύμβουλό του.

Ως άνθρωπος ήταν ασκητικός, μεγαλόπρεπος και αυστηρός στην όψη, απόμακρος και εχθρός της επίδειξης και της περιττής πολυτέλειας. Ποτέ δεν παντρεύτηκε, ούτε απέκτησε παιδιά. Το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του το πέρασε σαν στρατιώτης στα πεδία των μαχών. Έλαβε και σημαντικά φιλολαϊκά μέτρα και περιόρισε τη δύναμη της αριστοκρατίας.

Αποδείχτηκε εξαίρετος διπλωμάτης, δημιουργώντας ισχυρές συμμαχίες. Υπέγραψε συνθήκη με το Δόγη της Βενετίας, για να μεταφέρει τα στρατεύματά του στη νότια Ιταλία. Τεράστια επιτυχία αποδείχτηκε η σύναψη συμμαχίας με το Μέγα Δούκα του Κιέβου, Βλαδίμηρο. Ο Βασίλειος χρειαζόταν ενισχύσεις για να αντιμετωπίσει τους εσωτερικούς του εχθρούς και για να πολεμήσει αργότερα τον υπ’ αριθμόν 1 εχθρό του, τους Βουλγάρους. Ο Βλαδίμηρος, επειδή είχε κάθε συμφέρον να είναι σύμμαχος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, υποσχέθηκε να στείλει βοήθεια υπό τον όρο να παντρευτεί την αδερφή του Βασίλειου, την πορφυρογέννητη Άννα, ξακουστή για την ομορφιά και τη μόρφωσή της. Ο Βασίλειος συμφώνησε (αν και με βαριά καρδιά, καθότι ο Βλαδίμηρος θεωρούνταν «βάρβαρος»), υπό τον όρο να βαπτισθεί Χριστιανός ο Βλαδίμηρος και όλος ο ρωσικός λαός. Λένε πάντως ότι την ημέρα που η πριγκίπισσα αναχώρησε για τη Ρωσία, ο λαός της Κωνσταντινούπολης έκλαιγε σαν να την οδηγούσε στην τελευταία της κατοικία. Η Άννα εισήγαγε τα ελληνικά ήθη και έθιμα στη ρωσική αυλή και έκανε γνωστό τον ελληνικό πολιτισμό στους Ρώσους, βάζοντας τα θεμέλια της φιλίας ανάμεσα στους δύο λαούς.

Τα πολεμικά του κατορθώματα είναι αμέτρητα. «Βασίλειε, συ νικάς!» ήταν το σύνθημα των στρατιωτών του, που τον λάτρευαν. «Βασίλειε, συ νικάς» στη Συρία, τη Γεωργία, την Αρμενία και την νότια Ιταλία. Νίκες που έφερναν λάφυρα και άφθονο χρυσάφι στα κρατικά ταμεία.

Αλλά το σπουδαιότερο επίτευγμά του ήταν ότι κατόρθωσε να εξουδετερώσει τους Βουλγάρους και τον τσάρο τους Σαμουήλ. Οι Βούλγαροι είχαν δημιουργήσει ισχυρό κράτος που εκτεινόταν από το Δούναβη μέχρι τη Θεσσαλία και έκαναν επιδρομές μέχρι την Πελοπόννησο, λεηλατώντας πόλεις και χωριά και σφάζοντας τον ελληνικό πληθυσμό. Ήταν μια διαρκής απειλή για το Βυζάντιο. Η πρώτη εκστρατεία του Βασίλειου εναντίον τους το 986 κατέληξε σε ντροπιαστική ήττα. Αλλά ήταν πολύ πεισματάρης για να το βάλει κάτω. Μετά από διαδοχικούς πολέμους, το 1014 στη θέση Κλειδί, συνέτριψε το στρατό του Σαμουήλ. 15.000 Βούλγαροι στρατιώτες πιάστηκαν αιχμάλωτοι και ο Βασίλειος διέταξε να τυφλωθούν. Σε κάθε 99 τυφλούς αντιστοιχούσε ένας μονόφθαλμος που θα τους οδηγούσε πίσω στο βασιλιά τους. Λέγεται ότι, όταν ο Σαμουήλ αντίκρυσε το αποτρόπαιο θέαμα, αρρώστησε και πέθανε από τη λύπη του. Εντούτοις, ο Βασίλειος φρόντισε να μοιράσει αξιώματα στους Βουλγάρους ευγενείς.

Μετά τη νίκη του, έκανε περιοδεία στις ελληνικές πόλεις και επισκέφτηκε την Αθήνα και τον Παρθενώνα, κάτι που ελάχιστοι αυτοκράτορες είχαν κάνει. Παντού ο λαός τον υποδεχόταν με αληθινή λατρεία και ενθουσιασμό. Κανείς δεν μπορεί να φανταστεί πώς θα ήταν η εικόνα της Ελλάδας σήμερα, αν ο Βασίλειος δεν είχε συντρίψει τους Βουλγάρους. Γι’ αυτό και ο λαός του τον ονόμασε «Βουλγαροκτόνο».

Πέθανε σε ηλικία 67 ετών, αφού κυβέρνησε για μισό αιώνα την αυτοκρατορία. Τελευταία του επιθυμία ήταν να τον θάψουν στο Ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην περιοχή Έβδομον, έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, για να ακούει και στον αιώνιο ύπνο του τα ποδοβολητά των μαχών…