Της Άννας Παχή
Είχα την τύχη – και την τιμή – να παρακολουθήσω τη γενική πρόβα της παράστασης «ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ: ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΥΜΠΙ/PASSPORT ZELENYIA BUTTON». Πρόκειται για το project ΦΑΙΔΡΑ, μια πολιτιστική σύμπραξη έξι χωρών (Ελλάδας, Ιταλίας, Βουλγαρίας, Πολωνίας, Ρουμανίας και Σουηδίας) με στόχο την απόδοση του δράματος των προσφύγων, που έχει ως βάση μαρτυρίες ανθρώπων που αναγκάστηκαν να εκπατριστούν.
Το έργο, σε κείμενο του Νίκου Καμτσή και του Petar Todorov είναι βαθιά ανθρώπινο, απόλυτα ρεαλιστικό, απογυμνωμένο από καταστάσεις που εκβιάζουν το συναίσθημα. Η δύναμη της αλήθειας είναι αρκετή από μόνη της για να βοηθήσει κάποιον να καταλάβει. Απαραίτητη προϋπόθεση, να έχει τα αυτιά, τα μάτια και το μυαλό του ανοιχτά.
Η παράσταση θα παιχτεί στο Θέατρο της Ρεματιάς, στο Χαλάνδρι, στις 3 και 4 Ιουνίου. Μαζί με τους Έλληνες ηθοποιούς θα συμπράξουν κι εκείνοι των άλλων χωρών. Η είσοδος είναι ελεύθερη. Πρόκειται για ένα δρώμενο που θεωρώ πως κανένας νοήμων και συνειδητοποιημένος άνθρωπος δε θα ήθελε να χάσει.
Το «Διαβατήριο» δε δίνει απαντήσεις. Εκθέτει ανθρώπους, τις καταστάσεις που έζησαν και ζουν. Δίνει μια διάσταση στο θέμα, που οι περισσότεροι αρνούνται να δουν.
Η Άντρια Ράπτη, βασική ηθοποιός της παράστασης, μίλησε στο iart.gr.
Υποδύεσαι μια Ελληνίδα μεγαλωμένη στη Βουλγαρία που επιστρέφει στην Ελλάδα.
Είναι γυναίκα με τεράστια διαδρομή, μια διαδρομή που δεν ήταν συνειδητή επιλογή της. Βρέθηκε κάτω από συγκεκριμένες, παγκόσμιες πολιτικές συνθήκες. Ήταν ένα από τα παιδιά του κομμουνιστικού παιδομαζώματος, που σαφώς ήθελε να διασώσει τα ορφανά, αλλά ταυτόχρονα, να φτιάξει κι ένα «φυτώριο» συντρόφων. Όμως, όπως λέει το κείμενο – και είναι μεγάλη πρόκληση για τον ηθοποιό να το αποδώσει – «αυτό το αίμα το ρημάδι είναι ισχυρό. Άτιμο αίμα το ελληνικό, τρέχει, χειρόφρενο δεν ξέρει». Την οδηγούν πίσω, το αίμα, ο ήλιος, τα πάτρια, το γονίδιο, η τραγωδία. Τραγωδία με την μορφή που την έχουμε βαθιά ριζωμένη στο dna μας, έστω κι αν πολλοί δεν την έχουν διαβάσει ή παρακολουθήσει στο θέατρο. Στις θεατρικές ομάδες στις οποίες διδάσκω, λέω πολλές φορές στα παιδιά, πως είναι πάρα πολύ άσχημο που αντιμετωπίζουν τα αρχαία ελληνικά σαν ξένη γλώσσα και τα μισούν. Πιστεύω πως αν κλείσουν τα μάτια και απλώς τα ακούσουν, θα μιλήσουν μέσα τους. Κάπως έτσι μίλησε το αίμα στη γυναίκα που υποδύομαι. Από την Ελλάδα βρέθηκε στη Βουλγαρία. Ακολούθησαν οι καρμικές συγκυρίες. Ένας Άντρας, που πάει στην Ελλάδα όταν το επιτρέπουν οι πολιτικές συνθήκες. Τον ακολουθεί. Ο Νικόλας Καμτσής είναι άνθρωπος βαθιά συναισθηματικός άρα και ποιητικός. Το κείμενό του έχει ρεαλιστικές βάσεις να πατήσεις σαν ηθοποιός, αλλά ταυτόχρονα, σε κρατά στο ποιητικό δράμα, ένα δράμα που μοιάζει πάρα πολύ με τον κώδικα της τραγωδίας. Προσωπικά, σε αυτά τα χνάρια προσπαθώ να πατήσω και να «πιάσω» αυτή τη γυναίκα. Είναι μεν αναγνωρίσιμη αλλά ταυτόχρονα θυμίζει κάτι αρχετυπικό, κάτι από αυτό το αίμα.
Είναι δύσκολος ένας ρόλος με τόσες διακυμάνσεις.
Η ομάδα ως σύνολο αλλά και ο καθένας μόνος του έκανε την ανάλογη έρευνα. Είδαμε βίντεο, ακούσαμε συνεντεύξεις, παρακολουθήσαμε υλικό της εποχής. Η δική μου διαδρομή είναι η εξής: Μου αρέσει πολύ που η πρώτη της ατάκα είναι «εγώ είμαι Ελληνίδα! Από τη Βουλγαρία». Την απευθύνει στο κοινό δυναμικά. Το κείμενο, η σκηνοθετική διαδρομή, η προσωπική μας δουλειά, «χτίζουν» την εικόνα κι αρχίζει να φαίνεται αυτός ο άνθρωπος μέσα από αυτό το «εγώ είμαι Ελληνίδα!». Η διαδρομή της αποκαλύπτεται κομμάτι – κομμάτι. Παιδί, νέα, γυναίκα, μάνα, με την κόρη της επί σκηνής. Μέσα σε όλα, απατημένη. Όχι επειδή ήρθε μια άλλη γυναίκα. Επειδή με τον Άντρα πέρασαν τα πάνδεινα μαζί. Θα μπορούσε να του συγχωρήσει πολλά, αλλά πέρασαν απίστευτες καταστάσεις, κακουχίες, φτώχεια, δε μπορεί όλα αυτά να της τα ‘ξεχρεώνει’ με αυτόν τον τρόπο. Τα γεγονότα έρχονται σα Θεία Δίκη. Είναι μια απάτη ως προς τη ζωή που έζησαν χέρι – χέρι. Αυτό θέλουμε να περάσουμε στην παράσταση.
Πως το βίωσες όλο αυτό;
Όταν κάνεις ένα ρόλο βρίσκεσαι σε μια αναζήτηση που δεν τελειώνει, κλωθογυρίζει συνέχεια στο μυαλό σου, έρχονται οι ατάκες μόνες τους. Συχνά, όταν τρώμε με την οικογένειά μου, μου ξεφεύγουν λόγια από το έργο. Τα παιδιά μου, με ρωτούν «τι λες μαμά;». Αυτή η διεργασία είναι για μένα το καλύτερο. Και μετά όμως, καθώς δεν είναι μόνον η διαδρομή που έχει αξία αλλά και ο προορισμός, είναι η αγωνία να το κοινωνήσεις, να δεις αν αυτά που αισθάνεσαι εσύ, ότι βρήκες, ότι έβαλες στο «σακούλι», θα περάσουν στο κοινό. Τι θα του δώσεις, τι θα σου δώσει. Πως θα μεταφερθεί η ενέργεια αυτού του πράγματος; Η συγκεκριμένη παράσταση είναι παράλληλα ένα παζλ που πρέπει να στηθεί καθώς θα ενωθούν με το ελληνικό κομμάτι και τα κομμάτια των άλλων χωρών, θα συγχρωτιστούμε, ο καθένας με την κουλτούρα του. Είναι μαγικό και περιπετειώδες ταυτόχρονα, μου προκαλεί μεγάλο ενθουσιασμό. Περιμένουμε να έρθουν, να συνδεθούμε, και να παρουσιάσουμε το έργο μας. Αργότερα πια, τον Οκτώβρη, η παράσταση θα παιχτεί εδώ, στο «Τόπος Αλλού». Είναι εξαιρετική ιδέα και πολύ έξυπνα ο κος Καμτσής συνδέει τις ιστορίες μεταξύ τους.
Βλέπεις πράγματα που δεν τα είχες σκεφτεί ποτέ και νομίζω πως είναι ένας από τους ρόλους του θεάτρου αυτός.
Θεωρώ πως το θέατρο πρέπει να θέτει ερωτηματικά – κι αυτό δεν το λέω εγώ, έχει ακουστεί πολλές φορές – δεν είμαι όμως υπέρ του στρατευμένου, με την έννοια του θεάτρου που δίνει τις απαντήσεις. Το έργο μας ίσως παίρνει μια θέση όχι όμως στρατευμένα. Ακριβώς επειδή θέλει να μεγαλώσει τα ανθρώπινα μεγέθη, να τα πάει λίγο έξω από την ιστορία τους, να «ανοίξει» αυτήν την ιστορία. Προσωπικά δε μου αρέσουν οι τελείες και καμιά φορά, ούτε τα θαυμαστικά, προτιμώ τα αποσιωπητικά. Στο δε λόγο μου, παρατήρησα τελευταία πως γράφω συνεχώς με αποσιωπητικά. Αισθάνομαι ότι βρισκόμαστε σε εποχή που τα πάντα αλλάζουν. Προσπαθούμε να τα παρακολουθήσουμε πρέπει όμως να έχεις γνώσεις οικονομολόγου, κοινωνιολόγου, πολιτικού ερευνητή, δημοσιογράφου, ντετέκτιβ, είναι ασύλληπτο. Προσπαθείς να δεις τι γίνεται, να οσμιστείς, να καταλάβεις.. Πιστεύω ότι έρχονται τεράστιες αλλαγές, οι οποίες θα μας βρουν απροετοίμαστους. Που θα πάει όμως, η ανθρωπότητα έχει περάσει πολλές φορές από τέτοια κύματα. Ίσως όμως για αυτό το λόγο διανύω μια περίοδο σαν άνθρωπος όπου δεν μπορώ να βάλω τελεία, έχω πολλά ερωτηματικά.
Λατρεύεις τη δουλειά σου.
Μπορώ να είμαι καλή μητέρα, καλή σύζυγος, καλή φίλη, μόνον αν είμαι καλή ηθοποιός, αν κάνω καλά τη δουλειά μου, αν μπορώ να είμαι στο θέατρο.
«PASSPORT ZELENYIA BUTTON»/ «ΔΙΑΒΑΤΗΡΙΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΥΜΠΙ»
3 & 4 Ιουνίου 2017 στο Θέατρο Ρεματιάς Χαλανδρίου
Στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος “FAIDRA
Σκηνοθεσία: Νίκος Καμτσής
Σκηνικά – Κοστούμια: Μίκα Πανάγου
Μουσική: Χρήστος Ξενάκης
Επιμέλεια κειμένου: Νίκος Καμτσής – Petar Todorov
Παίζουν:
Ελλάδα: Εύα Γαλογαύρου, Νίκος Καραστέργιος, Άντα Κουγιά, Άντρια Ράπτη, Σάκης Τσινιάρος
Βουλγαρία: Valentina Parizzi
Ιταλία: Davide Filippi
Σουηδία: Sonja Lindblom
Πολωνία: Marek Kosciolek, Anna Giniewska
Ρουμανία: Theodore Ivan
Οι ηθοποιοί θα παίξουν ο καθένας στη γλώσσα του και θα υπάρχουν υπέρτιτλοι.
Περισσότερα για το πρόγραμμα ΦΑΙΔΡΑ εδώ