Της Άννας Παχή
«Έκλεισε οριστικά το βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου, που βρισκόταν στο νούμερο 37 της οδού Πανεπιστημίου». Αυτή είναι η είδηση. «Νικημένο από την κρίση», γράφτηκε. Δεν είναι η κρίση που έβαλε λουκέτο, όπως δεν είναι η κρίση που έκλεισε το βιβλιοπωλείο της Εστίας. Είναι μια σειρά χειρισμών που οδηγούν το βιβλίο στα σκουπίδια.
Η παθογένεια ξεκίνησε όταν, τη δεκαετία του ’80 άρχισαν να πέφτουν τα φράγκα των επιδοτήσεων. Λεφτά που έπρεπε να πάνε στην αγροτική ανάπτυξη πήγαν στις αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και στις ταλαιπωρημένες, αναγκαστικά εκπορνευόμενες μετανάστριες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ. Λεφτά που θα δημιουργούσαν νέες επιχειρήσεις, θέσεις εργασίας και ανάπτυξη έγιναν Porsche και μεζονέτες στην Κηφισιά. Γιατί το βιβλίο να έχει διαφορετική τύχη;
Φυσικά είχαμε κι εδώ τη «χρυσή» εποχή. Το βιβλίο έγινε μόδα. Αρκεί να αναφέρω αυτόν τον ανεκδιήγητο «Αλχημιστή», ένα μάλλον μέτριο βιβλίο που θεωρήθηκε το προσωπικό Ευαγγέλιο του καθενός. Αστειότητες.
Τα λεφτά που δόθηκαν στους εκδοτικούς οίκους (σε αυτούς που είχαν τα μέσα, να εξηγούμαστε) πήγαν σε κυριλέ γραφεία, φανταχτερές παρουσιάσεις, έκδοση βιβλίων «κολλητών». Δεν έγινε ποτέ προσπάθεια να γίνει το βιβλίο καθημερινή ανάγκη, δεν τηρήθηκαν – παρά σπανίως- προδιαγραφές ποιότητας. Ο καθένας έγραφε ότι του κατέβαινε και με τη βοήθεια της διαφήμισης, γινόταν «πνευματικός ταγός». Υπήρξαν εκδοτικοί οίκοι που τη δεκαετία του ’90 κυκλοφορούσαν 50 τίτλους την εβδομάδα. Πενήντα τίτλους. Λες και το βιβλίο είναι πατάτες, όσο πιο πολλά, τόσο πιο καλά.
Η έννοια της έκδοσης μπασταρδεύτηκε. Όταν τυπώνεις πεντακόσια βιβλία στην πρώτη έκδοση κι έχεις πέντε χιλιάδες σημεία διανομής, είναι εύκολο να μιλήσεις για «απανωτές εκδόσεις», πρόκειται όμως για απατεωνιά. Ειδικά όταν λειτουργείς ανεξέλεγκτα.
Πολλοί συγγραφείς αναγκάζονται από τα συμβόλαιά τους να γράφουν ένα βιβλίο το χρόνο, το οποίο πρέπει να είναι και «τούβλο» για να δικαιολογεί την υψηλή τιμή του. Κανείς δεν έχει τόσο μεγάλη έμπνευση, έτσι καταλήγει να επαναλαμβάνεται, χάνοντας την όποια αξιοπιστία του, εκμηδενίζοντας το ταλέντο του, «καίγοντας» τον εγκέφαλό του.
Η κρίση ήρθε να αποτελειώσει το έρμο βιβλίο. Η ενιαία τιμή καταργήθηκε, αφήνοντάς το τελείως ανυπεράσπιστο στον αθέμιτο ανταγωνισμό και ζημιώνοντας όλους τους βιβλιοπώλες που προσπαθούν να επιβιώσουν έναντι των μεγάλων αλυσίδων. Βιβλία νέας παραγωγής βρίσκονται εν μια νυκτί στους πάγκους των πλανόδιων πωλητών. Η διαφορά στην τιμή τους είναι απλά ο ΦΠΑ, που ο πλανόδιος δεν τον αποδίδει. Μυστήριο παραμένει που βρίσκει αυτά τα βιβλία… X File…
Το βιβλίο είναι ιερό πράγμα. Σε ταξιδεύει, σε ηρεμεί, σε συγκινεί, σου κάνει παρέα, γίνεται φίλος σου. Στην Ελλάδα έγινε είδος πολυτελείας. Και θεωρούμαστε «πολιτισμένοι».