Αν θα έπρεπε να δώσουμε ένα ορισμό στην ευγένεια, θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα σύνολο κανόνων συμπεριφοράς, που έχει προκύψει από την καθημερινή εμπειρία και που ρυθμίζει τις μεταξύ των ανθρώπων σχέσεις συμβίωσης.
Θα μου πείτε, γιατί να υπάρχουν κανόνες συμβίωσης και πόσο απαραίτητοι είναι. Θα έλεγα ναι, είναι απαραίτητο να ζούμε σύμφωνα με ορισμένους κανόνες, εφόσον είμαστε χωρίς αμφιβολία κοινωνικά όντα, ή αλλιώς όπως το βλέπω εγώ από τη μεριά μου, αγελαία ζώα. Όταν σε ένα είδος τα άτομα ζουν μαζί σε μεγάλους αριθμούς, είναι απαραίτητοι οι κώδικες συμπεριφοράς, έτσι ώστε η συμβίωση να μην είναι επιβλαβής για το κάθε ένα ον ξεχωριστά και κατ΄επέκταση για το ίδιο το είδος.
Αυτό σημαίνει ότι αποφεύγω να βλάψω τον διπλανό μου, δεν τον απαξιώνω, δεν τον υποτιμώ, σέβομαι τα όριά του. Βοηθάω όταν έχει ανάγκη και το αντίστοιχο βέβαια θα κάνει και εκείνος. Έτσι όλοι είμαστε ικανοποιημένοι και ωφελημένοι.
Δεν θέλω να περιορίσω την έννοια της ευγένειας στην επιφανειακή συμπεριφορά που μιμείται την ευγενική αλλά δεν είναι. Υπάρχουν πολλές τέτοιες συμπεριφορές και μπορούν να ξεγελάσουν. Η καθώς πρέπει ευγένεια, η αναγκαστική, αυτή για λόγους συμφέροντος, η ψεύτικη γενικότερα. Μια τέτοια ευγένεια δεν την θέλουμε και δεν την έχουμε ανάγκη. Ζητάμε εκείνη, που πηγάζει από αληθινό ενδιαφέρον και σχετίζεται με μια διάθεση και πρόθεση για σύνδεση και επικοινωνία. Είναι αυτή που θα κάνει τον άλλο να νοιώσει αξιοπρόσεκτος, σημαντικός και θα τον προδιαθέσει να ανταποδώσει.
Η ευγενική συμπεριφορά είναι πηγαία για κάθε άνθρωπο, αλλά επίσης διαμορφώνεται και καλλιεργείται στα πλαίσια της κάθε κοινωνίας ξεχωριστά.
Όλα αυτά ακούγονται όμορφα αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι γιατί τότε τα πράγματα θα ήταν εντελώς διαφορετικά, ο κόσμος μας αγγελικά πλασμένος και εμείς δεν θα συζητούσαμε τώρα για την ευγένεια που λείπει από τη ζωή μας……
Γιατί οι άνθρωποι δεν είμαστε μόνο φιλάνθρωποι, αλλά διαθέτουμε και έντονο ανταγωνισμό μεταξύ μας, προκειμένου να υπερασπιστούμε το χώρο μας και τα αποκτήματά μας… ανταγωνισμός που γίνεται μεγαλύτερος, όσο περισσότερο η κοινωνία μας αναπτύσσει καταναλωτικά πρότυπα που συνδέονται με την ατομικότητα και την αίσθηση αξίας.
Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη της τεχνολογίας δημιουργεί την ψευδαίσθηση της αυτάρκειας και ότι φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά, όμως αντίθετα, διατηρεί την απόσταση μεταξύ τους.
Κλασικό παράδειγμα το σύγχρονο κινητό τηλέφωνο, που στην πραγματικότητα είναι πολυεργαλείο, που επιτρέπει την από μακριά επικοινωνία και την εκτέλεση πολλών εργασιών, για τις οποίες άλλοτε θα πηγαίναμε σε ένα ταμείο, θα είχαμε συναλλαγή με έναν υπάλληλο, θα περιμέναμε σε μια ουρά. Τώρα στις περισσότερες περιπτώσεις τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει, δεν ανταλλάσσουμε κουβέντα ούτε για λόγους ανάγκης. Περιορισμένοι στο μικροσύμπαν του κινητού μας, που το κουβαλάμε σαν το σαλιγκάρι το καβούκι του, πιστεύουμε ότι είμαστε αυτάρκεις, έχουμε ό,τι θέλουμε στη χούφτα μας, και δεν έχουμε ανάγκη κανέναν και τίποτα.
Δεν λέω ότι η καθημερινότητα στην εποχή μας είναι εύκολη. Οι άνθρωποι ερχόμαστε σε επαφή με καινούρια πράγματα και νέες προκλήσεις με μια ταχύτητα που δεν επιτρέπει την ομαλή αφομοίωση και προσαρμογή. Οι επικοινωνίες, οι μεταφορές, η τεχνολογία μέσα και έξω από το σπίτι, οι μεγάλες μετακινήσεις πληθυσμών λόγω πολέμων και οικονομικών αναγκών, αλλάζουν συνεχώς το άμεσο περιβάλλον μας και δημιουργούν ασυμβατότητες που προβληματίζουν τον καθένα από εμάς. Βρισκόμαστε σ ένα δύσκολο από πολλές απόψεις κόσμο, συχνά απογοητευμένοι και θυμωμένοι, νοιώθουμε να απειλούμαστε από τον συνάνθρωπό μας και δεν θέλουμε να είμαστε ευγενικοί. Και τελικά, στις παρέες, στις σχέσεις, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, στις επικοινωνίες, στις δημόσιες υπηρεσίες, στην καθημερινότητά μας γενικά, κουβαλάμε μόνο την αγένειά μας. Είμαστε εγωιστές και αδιάφοροι για τον άλλον, ξεπερνώντας πολλές φορές τα όρια. Όλο αυτό όμως, δεν είναι συμβατό με την ανθρώπινη φύση, γιατί όπως είπαμε, είμαστε φτιαγμένοι σαν κοινωνικά όντα, και αυτό δεν θα αλλάξει όσο και αν προοδεύσει η τεχνολογία. Η ανάγκη του ανθρώπου για επαφή και επικοινωνία, δεν εξαφανίζεται, μόνο καταπιέζεται. Και αν δεν εκφραστεί με το φυσιολογικό τρόπο, θα βρει άλλους υποκατάστατους.
Στο σημείο αυτό θα έλεγα ότι η ευγενική συμπεριφορά τώρα είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ, γιατί μας βοηθάει να συνδεθούμε με τους γύρω μας και να έχουμε καλές σχέσεις.
Οι καλές σχέσεις δημιουργούν και τις κατάλληλες συνθήκες για την επαφή και επικοινωνία που θέλουμε. Οι άνθρωποι ικανοποιούμε έτσι βασικές μας ανάγκες και όλο αυτό μας κάνει ήρεμους και χαρούμενους.
Η ευγένεια δεν είναι ανάγκη να εκφράζεται με ηρωικές πράξεις. Ένα χαμόγελο, μια εγκάρδια καλημέρα, μια μικρή βοήθεια σε κάποιον που τη χρειάζεται, συχνά αρκούν για να δημιουργήσουν τη σύνδεση που λέγαμε.
Να θυμόμαστε η ευγένεια είναι υπόθεση όλων μας, όχι μόνο των άλλων.
Και όπως φερόμαστε θα μας φερθούν. Ότι κάνουμε μας ανταποδίδεται, έτσι και η ευγένεια προτρέπει σε ευγένεια.
Αν χαμογελάσουμε θα μας χαμογελάσουν και σε μια επόμενη φορά θα μας προσφέρουν τη θέση, θα μας ανοίξουν την πόρτα, θα μας πουν ευχαριστώ…
Ελισάβετ Καλερίδου