Σε αρκετές χώρες, εμποδίστηκε από την πρώτη στιγμή κιόλας ο δρόμος του προς τις αίθουσες. Σε πλήθος άλλων, πέρασαν κάπου δύο δεκαετίες, μέχρι να του επιτραπεί να βρει καταφύγιο έστω στον ευτελή κόσμο του βίντεο. Δυσφορία, λιποθυμίες, ακόμα και μία επίσημα καταγεγραμμένη αποβολή εγκύου, υπήρξαν ορισμένες από τις αντιδράσεις του απροετοίμαστου κοινού.
Την Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου στο Χυτήριο. Είσοδος ελεύθερη
Και για όσους πιστεύουν πως οι παραπάνω λόγοι δεν αρκούν, προκειμένου να θεωρείται ο «Εξορκιστής» μία κλασσική ταινία, υπάρχει και συνέχεια.
Γιατί, μία προσεκτικότερη εξέταση δεν αφήνει αμφιβολίες πως το αξεπέραστο δημιούργημα του William Friedkin κερδίζει επάξια μία θέση ανάμεσα στις καλύτερες κινηματογραφικές ταινίες όλων των εποχών. Ακόμα κι αν έργα του συγκεκριμένου είδους κινηματογράφου, των ταινιών τρόμου, σπάνια χαίρουν αποδοχής, πόσο μάλλον αναγνώρισης. Ακόμα κι αν οι απαιτήσεις κοινού και «ειδημόνων» από μία ταινία τρόμου είναι εξ αρχής αυξημένες, διαιωνίζοντας την αντίληψη πως ένα τέτοιο κατασκεύασμα (γιατί περί κατασκευασμάτων και όχι δημιουργιών πρόκειται τις περισσότερες φορές) φέρει το στίγμα της δραματουργικής έκπτωσης και της καλλιτεχνικής πενίας. Τα πράγματα δεν είναι όμως ακριβώς έτσι. Και αν δεν αρκεί ένας Polanski για να μας πείσει, φρόντισε ο Friedkin για αυτό.
Το σενάριο όχι ιδιαίτερα περίτεχνο, είναι ζυγιασμένο άψογα. Διάσημη ηθοποιός (Ellen Berstein) μεγαλώνει μόνη την δωδεκάχρονη κόρη της (Linda Blair). Ιερέας (Jason Miller) αντιμετωπίζει προβλήματα πίστης, μετά το χαμό της μητέρας του. Ηλικιωμένος ιεραπόστολος (Max Von Sydow) έχει ανοιχτούς λογαριασμούς με τις σκοτεινές δυνάμεις. Σε ανύποπτο χρόνο, η πρόσχαρη μικρή αρχίζει να συμπεριφέρεται παράξενα. Οι γιατροί σηκώνουν τα χέρια ψηλά, ενώ η κατάστασή της επιδεινώνεται διαρκώς. Εκεί που τελειώνει η λογική και αρχίζει η πίστη, εκεί που η γλοιώδης προσπάθεια εξορθολογισμού του δικαιωματικά ανεξήγητου ναυαγεί, θα ενωθούν και θα κριθούν οι ζωές των ηρώων, σε μία ανελέητη μάχη για την σωτηρία της Ψυχής.
Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Peter Blatty, το σενάριο είναι ανέλπιστα αληθοφανές. Όχι μόνον επειδή πηγή έμπνευσης του βιβλίου, άρα και του κινηματογραφικού μύθου, αποτελούν δύο πολυσυζητημένα περιστατικά που έλαβαν χώρα στις ΗΠΑ το 1928 και το 1949, αλλά κι επειδή το ζήτημα της δαιμονοληψίας, όπως επίσης και των τελετών εξορκισμού, αποτελούν υπαρκτό κομμάτι της θρησκευτικής πραγματικότητας. Έτσι, τη στιγμή που οι περισσότεροι τρομολάγνοι σκηνοθέτες καταπιάνονται με εξωπραγματικές καταστάσεις, όπως ανθρωποφάγα ζόμπι και λοιπά, αιμοσταγή τέρατα, ή με κλισέ, πληκτικά ακραίες ιστορίες κατά συρροή δολοφόνων, ο Friedkin επιλέγει ένα θέμα λιγότερο αναγνωρίσιμο, περισσότερο χειροπιαστό, ωστόσο. Και σε αυτό ακριβώς το σημείο, ανιχνεύεται το μεγαλείο του τρόμου. Στην βαθιά επίγνωση πως τα όρια ανάμεσα στην αφηγηματική παραδοχή και την καθημερινότητα είναι τόσο ρευστά, όσο και η σχέση μεταφυσικής και ορθολογισμού.
Όπως όμως ήδη εννοήθηκε, αυτό που κυρίως διαφοροποιεί τον «Εξορκιστή» από τις ομοειδείς ταινίες, είναι το αναμφίβολο καλλιτεχνικό του εκτόπισμα. Ξεκινώντας από τις ολόψυχες ερμηνείες των Berstein και Von Sydow, την ατμοσφαιρικότατη φωτογραφία, την αιφνιδιαστική σκηνοθεσία και καταλήγοντας στο στοιχειωμένο μουσικό θέμα και τα επαναστατικά οπτικά εφέ, δεν προκαλούν εντύπωση οι δέκα υποψηφιότητες για βραβείο Oscar (μεταξύ άλλων αΑ και βΑ γυναικείου ρόλου) και η απόκτηση δύο αγαλματιδίων, Καλύτερου Ήχου και Καλύτερου Διασκευασμένου σεναρίου. Μπορεί να μην τα κατάφερε τελικά στις πρώτες υποψηφιότητες, όμως θα παραμένει πάντα μία από τις ελάχιστες ταινίες τρόμου, που διεκδίκησαν Oscar Καλύτερης ταινίας.
Τέλος, για τους λάτρεις του μύθου πίσω από το μύθο, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε τα παραλειπόμενα που συνοδεύουν το σκοτεινό αυτό έργο τέχνης. Εννέα θάνατοι συντελεστών κατά τα γυρίσματα, δύο παρολίγον θανατηφόρα ατυχήματα, της Blair και της Berstein, και η παράδοση του set στις φλόγες αποτελούν τις διασταυρωμένες μόνον «ατυχίες» της παραγωγής. Φήμες που θέλουν τον ίδιο τον Εωσφόρο και άλλες δαιμονικές φιγούρες να έχουν αποτυπωθεί σε διάσπαρτα καρέ, μάλλον δεν θα επιβεβαιωθούν ποτέ επισήμως.