Σχετικά με το ρατσισμό
Οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους κοινωνικά όντα. Γι΄ αυτό το λόγο θέλουν πάντα να ανήκουν σε μια ομάδα. Η οικογένεια είναι ο πρώτος χώρος που ικανοποιείται η ανάγκη αυτή και ο χώρος που εκπαιδεύονται πως να είναι κοινωνικά όντα. Το ευρύτερο συγγενικό περιβάλλον, παππούδες, αδέλφια, θείοι, ξαδέλφια, έρχεται σαν η φυσιολογική επέκταση του οικογενειακού χώρου. Αργότερα στο σχολείο, στις παρέες, στη δουλειά, το κάθε άτομο θέλει επίσης να είναι συστατικό και υπολογίσιμο στοιχείο με αναγνωρισμένη αξία.
Είναι απαραίτητο να πορευόμαστε στη ζωή οργανωμένοι σε ομάδες. Αυτό εξασφαλίζει με μεγαλύτερη επιτυχία την επιβίωσή μας, γιατί ο ένας φροντίζει τον άλλο, ανάλογα πάντα με τις ικανότητες αλλά και τις ανάγκες του κάθε ενός.
Οι άνθρωποι φτιάχνουν πολύ εύκολα μικρές ή μεγαλύτερες ομάδες με διάφορα κοινά χαρακτηριστικά. Τα μέλη της κάθε μιας αναγνωρίζονται μεταξύ τους, έχουν θετική άποψη ο ένας για τον άλλο και αισθάνονται ασφαλή μέσα σε αυτήν. Οτιδήποτε διαφορετικό μένει εκτός, είναι ξένο, άγνωστο και με μία ευρεία έννοια επικίνδυνο.
Ο φόβος απέναντι στο άγνωστο, είναι ενστικτώδης και κάποιες φορές, δημιουργεί αντανακλαστικά επιθετικής συμπεριφοράς απέναντι στην υποτιθέμενη απειλή. Υπερασπιζόμαστε με πάθος την όποια ομάδα μας, γιατί συμβολικά απειλείται η ύπαρξή μας.
Ο ρατσισμός σχετίζεται με τον φόβο του άγνωστου και του διαφορετικού, που αντιμετωπίζεται μόνο με το ένστικτο, χωρίς τη συμμετοχή της λογικής σκέψης.
Ο ρατσιστικός τρόπος σκέψης, με αφορμή και σημείο εκκίνησης διαφορές σε χαρακτηριστικά όπως η εμφάνιση, η καταγωγή, το φύλο, η θρησκεία, η οικονομική κατάσταση, το μορφωτικό επίπεδο, ο πολιτικός προσανατολισμός, οι σεξουαλικές προτιμήσεις, η σωματική ή πνευματική κατάσταση και πολλά άλλα, διαχωρίζει τους ανθρώπους σε ανώτερους και κατώτερους, καλούς και κακούς, χρήσιμους και άχρηστους. Ο σκεπτόμενος με αυτόν τον τρόπο, δεν υποβάλλει σε κριτική σκέψη τις όποιες προκαταλήψεις του, ούτε δέχεται κάποια συζήτηση, αντίθετα δείχνει απόλυτη εμμονή και καθήλωση σ΄αυτές.
Η έλλειψη καλλιέργειας, η μορφωτική ανεπάρκεια, κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες είναι καταστάσεις, που μπορεί να καλλιεργήσουν το ρατσισμό. Προκαταλήψεις που δημιουργούνται από την οικογένεια, την παράδοση και το περιεχόμενο των σπουδών του εκπαιδευτικού συστήματος συντηρούν επίσης το ρατσισμό. Οι αδύναμοι σε κάθε περίπτωση, είναι αυτοί που συνήθως θα υποστούν τις πιέσεις. Το ενδιαφέρον είναι ότι και μέσα στις μειονότητες υπάρχουν και καλλιεργούνται διακρίσεις.
Εξ αιτίας του ρατσισμού, ολόκληρες κοινωνικές ομάδες μένουν στο περιθώριο, ενώ εκείνο που χρειάζονται είναι η κατάλληλη βοήθεια να βγουν από τη μειονεκτική θέση που βρίσκονται και να συνειδητοποιήσουν ότι και αυτές μπορούν να συμμετέχουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Σήμερα που οι επικοινωνίες και οι μετακινήσεις είναι πολύ εύκολες, η γνώση κυκλοφορεί απρόσκοπτα και τα φυσικά σύνορα δεν έχουν την ισχύ και σημασία που είχαν άλλοτε, θα περίμενε κανείς να υπάρχει μεγαλύτερη ανοχή στη διαφορετικότητα. Και είναι σημαντικό ζητούμενο στις μέρες μας, που η παγκόσμια οικονομική κρίση και οι πόλεμοι έχουν δημιουργήσει μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα.
Ρατσιστές δεν είναι μόνο οι άλλοι
O ρατσισμός αφορά όλες τις κοινωνίες, εξελιγμένες και μη. Μπορεί να υπάρχει δίπλα μας ή να συμβαίνει και σε μας. Ο καθένας μας μπορεί να εκδηλώσει ρατσιστική συμπεριφορά, όπως και ο καθένας από εμάς να είναι ένα θύμα του. Ρατσισμό διακρίνουμε παντού στους χώρους που κινούμαστε, στην οικογένεια, στο σχολείο, στον εργασιακό χώρο, στις δημόσιες υπηρεσίες.
Τα παιδιά στο σχολείο που υφίστανται bulling, και αποκλείονται από παρέες και παιχνίδια, είναι θύματα ρατσιστικής συμπεριφοράς.
Ρατσισμό αντιμετωπίζουν ακόμη και σήμερα οι γυναίκες, όταν αμφισβητείται η ικανότητά τους να κάνουν πράγματα έξω από το σπίτι, ή να ασχοληθούν με ‘’παραδοσιακά’’ ανδρικά επαγγέλματα.
Άνεργοι και άστεγοι αντιμετωπίζονται από την κοινωνία τουλάχιστον με δυσπιστία και θεωρούνται προβληματικοί.
Φτωχοί, άρρωστοι, ηλικιωμένοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, με διαφορετική σεξουαλική συμπεριφορά, φυλακισμένοι, ναρκομανείς, άτομα με σύνδρομο Down, άτομα με AIDS, έρχονται αντιμέτωπα με ρατσιστική συμπεριφορά.
Ακόμα και στη μόδα υπάρχει ρατσισμός, όταν προωθείται συγκεκριμένος σωματότυπος ως ο καταλληλότερος για τα προΪόντα της.
Τις τελευταίες δεκαετίες, με αφορμή την εισροή μεγάλου αριθμού μεταναστών από γειτονικές αλλά και από μακρινές χώρες βλέπουμε μια ρατσιστική έξαρση και στη χώρα μας, που μεταφράζεται κυρίως σε εργασιακή εκμετάλλευση, και όχι μόνο.
Ο ρατσισμός ιστορικά
Ο ρατσισμός δεν λείπει από καμία φάση της ανθρώπινης ιστορίας. Σταχυολογούμε κάποια σημαντικά και πολύ γνωστά παραδείγματα.
Από τις αρχαιότερες μορφές ρατσισμού, ανάγεται περίπου στο 1500 π.Χ. , είναι το πολύ αυστηρό Ινδικό κοινωνικό σύστημα, που διαχωρίζει τους ανθρώπους σε κάστες, δίνοντας διαφορετική αξία σε κάθε μία.
Οι Ευρωπαίοι κατακτητές της Αμερικής το 16ο αιώνα, αντιμετώπισαν τους ιθαγενείς σαν κατώτερο είδος και εργάστηκαν συστηματικά για τον αφανισμό τους.
Την ίδια εποχή εκατομμύρια κατοίκων της Αφρικής απήχθηκαν και μεταφέρθηκαν κυρίως στην Αμερική όπου εργάστηκαν σαν σκλάβοι.
Το γυναικείο φύλο έχει δεχθεί καταπίεση και διακρίσεις σε όλες τις ιστορικές περιόδους, με αποκορύφωμα στο Μεσαίωνα, όπου κατηγορήθηκε από την Ιερά Εξέταση σαν όργανο του σατανά. Να μην ξεχνάμε, ότι σχετικά πρόσφατα στο δυτικό κόσμο, δόθηκε στη γυναίκα το δικαίωμα να ψηφίζει και να σπουδάζει.
Συμπεράσματα
Ο ρατσισμός εκτρέφει τη βία και την εγκληματικότητα και συμβάλλει στο να ζουν οι άνθρωποι κάτω από καθεστώς φόβου, καταπίεσης ή σκλαβιάς.
Όμως σε κανέναν δεν αξίζει να ζει έτσι. Όλοι έχουν δικαίωμα να ζουν, να σκέπτονται και να ενεργούν ελεύθερα, στα πλαίσια των κοινώς αποδεκτών κοινωνικών κανόνων. Δεν υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι άνθρωποι, απλά διαφορετικοί. Οι διαφορές είναι εκείνες που αλληλεπιδρώντας δίνουν δυναμική στην εξέλιξη. Μια υγιής κοινωνία φροντίζει όλα τα μέλη της και δίνει σε όλα την ευκαιρία να αναπτύξουν τα ιδιαίτερα χαρίσματά τους.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κάθε άνθρωπος έχει την ικανότητα αλλά και το δικαίωμα να αγαπά, να δημιουργεί, να ζει σε κοινωνία, να σκέπτεται, να θαυμάζει και να χαίρεται.
Δεν καταπολεμάμε το ρατσισμό με ευχολόγια, παραινέσεις για καλύτερη συμπεριφορά, ή κατασταλτικά μέτρα. Χρειάζεται δουλειά και χρόνο για να αντιμετωπιστεί, μέσα από τη γνώση και την εκπαίδευση.
Να θυμόμαστε πως όπως εμείς θεωρούμε ξένο τον διπλανό μας, έτσι μας βλέπει και εκείνος. Σημαντικό είναι να δεχθούμε πως οι άνθρωποι διαφέρουμε. Αντί να φοβόμαστε και να εξοστρακίζουμε τον άλλο, τον ξένο, τον διαφορετικό, μπορούμε να σκύψουμε στις όποιες διαφορές, με διάθεση να μάθουμε και να καταλάβουμε. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα να κατανοήσουμε τον άλλο, αλλά και να βρούμε τα κοινά μας στοιχεία. Γιατί στην τελική, όλοι έχουμε κάτι κοινό, είμαστε άνθρωποι!
Ελισάβετ Καλεριδου