Της Άννας Παχή
Ο σκηνοθέτης Δημήτρης Γιαμλόγλου, δοκιμασμένος τόσο στο σινεμά και την τηλεόραση όσο και στο θέατρο, με αφορμή την παράσταση «Παιχνίδια ή Ένα Φερμουάρ που έχει κολλήσει» που ανεβαίνει στο θέατρο «Σταθμός» μιλάει στο iART για το έργο, το project «Fresh Play», το νέο ελληνικό θέατρο, την Τέχνη και τους ματαιόδοξους που «δείχνουν να τα ξέρουν όλα».
Ανεβάζετε την παράσταση «Παιχνίδια ή ένα φερμουάρ που έχει κολλήσει» στο θέατρο «Σταθμός». Είναι μέρος του project «Fresh Play», όπου παρουσιάζονται έργα νέων δημιουργών. Πριν μιλήσουμε για την παράσταση, πείτε μας μερικά πράγματα για αυτό. Πως ξεκίνησε, ποιοι συμμετέχουν, πως υλοποιείται;
Το «Fresh Play» είναι μια προσπάθεια ανάδειξης του νέου θεατρικού δυναμικού. Νέοι συγγραφείς, καινούργια έργα, πρωτοεμφανιζόμενες φωνές. Είναι μια πρωτοβουλία του Θεάτρου «Σταθμός» και του θεατρικού παραγωγού Νίκου Μάκκα ενώ το έργο της Δήμητρας Στάικου είναι το πρώτο σε μια σειρά που ξεκινάει φέτος. Η πρόταση να αναλάβω το συγκεκριμένο έργο έγινε από ον ίδιο τον Νίκο Μάκκα σε μένα, ενώ τα επόμενα, όταν επιλεγούν, θα ανατεθούν σε άλλους σκηνοθέτες, από την επόμενη σαιζόν. Το θέατρο «Σταθμός» δέχεται ηλεκτρονική υποβολή νέων έργων, τα οποία κρίνονται από επιτροπή η οποία θα επιλέξει τα υπόλοιπα που θα παρουσιαστούν από εδώ και πέρα.
Υπάρχει νέο ελληνικό θεατρικό έργο – κρίνοντας από τις συμμετοχές; Ποια άλλα έργα θα παρουσιαστούν μέσα από το project;
Ανεξάρτητα από τις συμμετοχές στο «Fresh Play», μπορώ να πω ότι νέο ελληνικό θεατρικό έργο υπάρχει. Πάντα υπήρχε και πάντα θα υπάρχει – και μάλιστα έργα που καλύπτουν πολλών ειδών γούστα και ανάγκες. Γράφονται καινούργια έργα από καταξιωμένους συγγραφείς (Δ. Δημητριάδης) από νεώτερους (Γ. Μαυριτσάκης, Β. Κατσικονούρης, Α. Φλουράκης), από ανθρώπους που έχουν δώσει δείγμα θεατρικής δουλειάς τα τελευταία χρόνια (Θ. Τριαρίδης,) και από νεότερους (όπως τώρα τη Δήμητρα Στάικου, τη Βιργινία Διακάκη ή πέρσι το Γιάννη Λασπιά).
Το «Fresh Play» δίνει δυνατότητα σε νέους, πρωτοεμφανιζόμενους, συγγραφείς να προβάλλουν τη φωνή τους και να τεθούν υπό κρίση από καταξιωμένους ανθρώπους του θεάτρου – πριν την τελική δοκιμασία, τη σκηνή. Δυστυχώς δεν γνωρίζω τα σχέδια της επόμενης σαιζόν, αλλά είμαι πολύ περίεργος για τη συνέχεια.
Τα «Παιχνίδια» είναι σπονδυλωτό έργο. Γιατί το επιλέξατε; Τι πιστεύετε πως έχει να πει στο κοινό;
Μερικές φορές ένα έργο βρίσκεται απλά μπροστά σου. Η γνωριμία μου με τη συγγραφέα και το έργο έγιναν ταυτόχρονα. Όταν μου ανατέθηκε η σκηνοθεσία από το θέατρο «Σταθμός», έψαξα να βρω τί ήταν αυτό που με ενδιέφερε περισσότερο στο έργο. Όπως σωστά λέτε είναι σπονδυλωτό, άρα αποτελείται από πέντε, ανεξάρτητες και φαινομενικά ασύνδετες ιστορίες πάνω στην ανθρώπινη, ελεύθερη βούληση. Αυτό που με κερδίζει ωστόσο είναι αυτή η μία, όχι και τόσο ανθρώπινη, συνθήκη που εν τέλει κάνει αυτές τις πέντε ιστορίες να είναι μία. Η παρουσία ενός μικρού παιδιού που δίνει νόημα και σκοπό στην σπονδυλωτή αυτή αφήγηση. Για μένα η παρουσία του κοριτσιού (που στην περίπτωση της παράστασής μας είναι η έξοχη δεκατριάχρονη ηθοποιός Ειρήνη – Ερωφίλλη Πούλου) είναι σχεδόν υπερφυσική. Είναι κάτι ανάμεσα στην ίδια τη συνείδηση των ηρώων και μια εξωανθρώπινη, θεϊκή παρουσία, μια μορφή που θέτει τους ήρωες αντιμέτωπους με τον εαυτό τους και τις επιλογές τους.
Ανεξάρτητα με τις πεποιθήσεις του καθενός, το έργο προσφέρεται για έναν συλλογισμό πάνω στη δυνατότητα επιλογής που έχουμε (ή μας δινεται), ιδίως σε ακραίες συνθήκες. Οι ήρωες του έργου περνούν από δοκιμασίες – και οι επιλογές τους δεν είναι πάντα οι ορθότερες. Είναι όμως αδυσώπητα ανθρώπινες.
Οι συνεχείς εναλλαγές ανάμεσα στο δράμα και την κωμωδία, στιγμές – στιγμές σουρεαλιστική και ενίοτε μαύρη, ήταν ένα επιπλέον κίνητρο για να σκηνοθετήσω τα «Παιχνίδια».
Πείτε μας δυο λόγια για τους συντελεστές των «Παιχνιδιών».
Πρόκειται για εξαιρετική ομάδα. Δίχως αυτούς, όλα όσα λέμε θα ήταν ασκήσεις επί χάρτου.
Εκτός από την Ειρήνη, στην παράσταση παίζει η ίδια η Δήμητρα Στάικου, η Ντιάνα Καβέτσου, η Άννα Μαρία Στεφαδούρου, ο Σταύρος Τσιτσόπουλος και ο Νίκος Ορέστης Χανιωτάκης. Κάθε ένας από τους ηθοποιούς υποδύεται δύο ή και τρεις διαφορετικούς χαρακτήρες – εκτός από την Ειρήνη που παραμένει το ίδιο παράξενο κορίτσι.
Τους φωτισμούς της παράστασης έχει σχεδιάσει ο Άλεξ Αλεξάνδρου, την κίνηση επιμελήθηκε η Βλοτίνα Νουλέλλη, βοηθός σκηνοθέτη υπήρξε ο Γιώργος Βοσκόπουλος, κοστούμια από τη Βασιλική Σύρμα (στην τρίτη μας συνεργασία μετά τον «Θεό της σφαγής» και το «Άσκηση για φόνο», δυο δουλειές με την Square Theatre Company), ενώ σκηνικά και γραφιστικά επιμελήθηκε η Αιμιλία Κακουριώτη, που συνεργαστήκαμε επίσης στις δύο παραπάνω παραστάσεις – και φυσικά στο «La ultima noche ή οι Καρχαρίες».
Τι νομίζετε πως λείπει από το θέατρο σήμερα και τι θα μπορούσε να γίνει για την ανάπτυξή του; Εδώ γεννήθηκε άλλωστε.
Για μένα αυτό που λείπει από το θέατρο είναι το ίδιο που μαστίζει κάθε δημιουργικό κλάδο, κάθε καλλιτεχνική προσπάθεια. Υπάρχει τεράστια παραγωγή, ένα (απίθανων διαστάσεων) δυναμικό, το οποίο περιορίζεται στην πρωτεύουσα. Και να ήθελα να δω όλες τις παραστάσεις που παίζονται αυτή τη στιγμή στην Αθήνα, δεν θα τα κατάφερνα λόγω χρόνου.
Παρ’ όλα αυτά θεωρώ το θέατρο ιδιαίτερα ανεπτυγμένη τέχνη, έστω και κυρίως στην Αθήνα, σε σχέση με τα εικαστικά ή τα κόμικς (για να μην μιλήσω καν για το σινεμά).
Έχετε σκηνοθετήσει θέατρο, κινηματογράφο, τηλεόραση. Υπάρχει κάτι που ξεχωρίζετε; Πως επιλέγετε με τι θα ασχοληθείτε κάθε φορά;
Ο πυρήνας κάθε δουλειάς είναι ο ίδιος, όσο διαφορετικά κι αν είναι τα εκφραστικά μέσα. Στο θέατρο μπορείς να κινηθείς σε ένα πλάνο μόνο, δίχως δυνατότητα μοντάζ – αλλά μπορείς να δουλέψεις πάνω στα σώματα των ηθοποιών, να περιμένεις κάθε βράδυ κάτι διαφορετικό, κάτι που (στην καλύτερη περίπτωση παράστασης) να δημιουργείται ξανά από την αρχή. Για κάποιον που θέλει τον απόλυτο έλεγχο επάνω στο αποτέλεσμα, για κάποιον που θέλει κάθε φορά το έργο να είναι απολύτως ίδιο με την προηγούμενη, η θεατρική εμπειρία είναι δυσκολοχώνευτη. Στο θέατρο δουλεύεις με εντελώς διαφορετικά υλικά από ότι στο σινεμά.
Από την άλλη, το γύρισμα (είτε είναι τηλεόραση είτε κινηματογράφος) είναι μια πυρετώδης εργασία, οι ρυθμοί είναι αδίστακτοι. Οι αποφάσεις πρέπει να παίρνονται γρήγορα, δίχως τη δυνατότητα «να το δουλέψω λίγο μόνος και να το ξαναδούμε αύριο». Οφείλεις να είσαι απόλυτα συγκεκριμένος, γρήγορος – και το βάρος της ευθύνης του σκηνοθέτη φαίνεται μεγαλύτερο.
Τι σας θυμώνει περισσότερο στην ελληνική πραγματικότητα; Τι είναι αυτό που σας δίνει ελπίδα;
Δεν υπάρχει πράγμα που να με θυμώνει περισσότερο από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι ξέρουν τη μία και μοναδική αλήθεια. Και στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα το βλέπω όλο και περισσότερο. Μέσα σε όλο αυτό το χάος, διαρκώς θα βρίσκονται άνθρωποι που θα λένε: «εγώ αυτά τα έλεγα από το 1986», ή: «Τι περιμένεις από ανθρώπους που δεν έχουν διαβάσει τίποτε στη ζωή τους»;
Η περήφανη επίδειξη ματαιοδοξίας, τούτη η ακλόνητη σιγουριά για το δικό τους δίκιο είναι για μένα η πιο τρανή ένδειξη απόλυτης ανωριμότητας – και δείγμα καθημερινού φασισμού.
Όσο για το τί με κάνει εμένα να ελπίζω, καλύτερα να μην το αναφέρουμε εδώ, δεν αφορά κανέναν.
Πιστεύετε πως η Τέχνη είναι λύση; Κι αν ναι, σε τι.
Αν υπάρχει τρόπος να λύσει κάποιος πράγματα με τον εαυτό του, να θέσει σε λειτουργία ξεχασμένα συναισθήματα, να σκεφτεί ένα δυο πράγματα λίγο διαφορετικά από όσο έχει μάθει, γενικότερα να ξεβολευτεί από τα δεδομένα του, ναι, αυτό θα ήταν μια λύση. Για κάποιους ανθρώπους όλη αυτή η διαδικασία πιθανόν να γίνεται μέσω της τέχνης, πιθανόν και όχι.
Για μένα, το να λες ιστορίες είναι ένα από τα μαγικότερα πράγματα που μπορεί να κάνει κάποιος. Δυστυχώς είμαι πολύ κακός στην προφορική διήγηση. Χρειάζομαι το θέατρο, το σινεμά, τη σκηνοθεσία για να το κάνω. Είναι κάτι σαν πράξη αγάπης.
INFO
«Παιχνίδια ή Ένα Φερμουάρ που έχει κολλήσει»
Κείμενο: Δήμητρα Στάικου
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Γιαμλόγλου
Σκηνικά: Αιμιλία Κακουριώτη
Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα
Σχεδιασμός φωτισμών: Άλεξ Αλεξάνδρου
Επιμέλεια κίνησης: Βλοτίνα Νουλέλλη
Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώργος Βοσκόπουλος
Μουσική επιμέλεια: Δημήτρης Διακουλάκης
Φωτογράφηση: Αλέξανδρος Καραΐσκος
Φωτογραφίες αφίσας: Ιφιγένεια Πρέκα
Promo Video: Γιώργος Παπαγεωργίου
Μακιγιάζ: Άννα Ρέπα
Σχεδιασμός αφίσας: Αιμιλία Κακουριώτη
Προβολή – Επικοινωνία: BrainCo S.A.
Παίζουν:
Ντιάνα Καβέτσου
Νίκος Ορέστης Χανιωτάκης
Άννα Μαρία Στεφαδούρου
Σταύρος Τσιτσόπουλος
Δήμητρα Στάικου
και η Ειρήνη – Ερωφίλλη Πούλου
Χώρος: ΣΤΑΘΜΟΣ ΘΕΑΤΡΟ (Βίκτωρος Ουγκώ 55, Μετρό Μεταξουργείο)
Πρεμιέρα: Δευτέρα 28 Μαρτίου 2016
Παραστάσεις: Δευτέρα – Τρίτη στις 21.00