Συνέντευξη στον Κωνσταντίνο Σύρμο
Η Αθηνά Σοκόλη, -υπεύθυνη του ομώνυμου εκδοτικού οίκου-, με επιμονή στην ποιότητα και πράττοντας θαρραλέες εκδοτικές κινήσεις, πρωτοστατεί μαζί με τους συνεργάτες της στον επιστημονικό και ακαδημαϊκό τομέα της χώρας μας, δίνοντας παράλληλα έμφαση και στην ανάδειξη των σύγχρονων ελληνικών λογοτεχνικών και θεατρικών κειμένων στο εξωτερικό, μέσα από σπουδαίες συνεργασίες. Καθώς δεν μιλά συχνά δημοσίως, θεωρώ ιδιαίτερη τιμή την παραχώρηση ετούτης της συνέντευξης, στην οποία συζητάμε για τις δυσκολίες και τις προκλήσεις στον χώρο του βιβλίου, του πολιτισμού και των τεχνών στην Ελλάδα.
Κ. Σοκόλη, με εντυπωσίασε η συνεργασία των εκδόσεών σας με τον γνωστό βρετανικό εκδοτικό οίκο Oberon, ώστε να προωθηθούν σε παγκόσμια κλίμακα τα σύγχρονα ελληνικά θεατρικά κείμενα. Πείτε μας για αυτή την πρωτοπόρο και παράτολμη πρωτοβουλία σας.
Αν θα μπορούσε να δοθεί ένα θετικό πρόσημο στην «κρίση» αυτό είναι η επιτακτική ανάγκη για εξωστρέφεια, για άνοιγμα των αγορών και των αναγνωστικών κοινών στα οποία απευθυνόμαστε ως εκδοτικός οίκος. Ωστόσο, η κίνηση αυτή εδράζεται και σε ένα όραμα που έχω για διάχυση των ελληνικών γραμμάτων πέραν των συνόρων της χώρας μας, ένα όραμα που πηγάζει από μια μεγάλη αγάπη για τον πολιτισμό και τις τέχνες στην Ελλάδα. Έτσι, είμαι πραγματικά πολύ περήφανη που για πρώτη φορά κυκλοφορεί στην αγγλική γλώσσα σε όλον τον αγγλόφωνο κόσμο και από τον καθ’ ύλην αρμόδιο στον χώρο του θεάτρου εκδοτικό οίκο, τον Oberon Ltd, μία ανθολογία σύγχρονων αυτοτελών ελληνικών θεατρικών έργων στην αγγλική γλώσσα. Η προσπάθεια δεν σταματάει εδώ, καθώς κείμενα γνωστών ελλήνων θεατρικών συγγραφέων ταξιδεύουν σε όλον τον κόσμο. Ελπίζω σύντομα να δούμε να καρποφορεί μια νέα συνεργασία.
Εδώ και δεκαέξι χρόνια πέρασαν στα χέρια σας οι ιστορικές εκδόσεις Σοκόλη. Διανύοντας αυτή την πρωτοφανή πολυετή, οικονομική και πολιτιστική κρίση στην Ελλάδα, ποια στοιχεία κράτησαν τον οίκο σας σε ένα τόσο υψηλό επίπεδο ως προς την ποιότητα των κειμένων που εκδίδει;
Η συνέπεια προς τις βασικές μας αρχές είναι, στην πραγματικότητα, μονόδρομος. Η ποιότητα που επισημαίνετε, και σας ευχαριστώ θερμά, είναι απόρροια της μαθητείας μου 20 και πλέον χρόνια δίπλα σε αξιόλογους συνεργάτες συγγραφείς, πανεπιστημιακούς, κριτικούς λογοτεχνίας, μεταφραστές, οι οποίοι μου εμφύσησαν τον ζήλο προς τα γράμματα και τις τέχνες. Πλέον, είναι πεποίθησή μου ότι το βασικό μας όπλο σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς είναι η ποιότητα.
Όλοι σας γνωρίζουν για την επαγγελματική σας δραστηριότητα, θα θέλατε όμως να μας πείτε τι χαρακτηρίζει σαν άνθρωπο την Αθηνά;
Νομίζω ότι η επαγγελματική μου πορεία και δράση είναι και ο καθρέφτης της προσωπικότητάς μου. Ειλικρίνεια, πάθος, διάθεση για προσφορά.
Ο χώρος του βιβλίου στην Ελλάδα μοιάζει πλέον χαώδης, αμέτρητοι οι εκδοτικοί οίκοι όπως και οι νέοι συγγραφείς. Πώς πιστεύετε ότι θα διαμορφωθεί η κατάσταση αυτή σε βάθος χρόνου;
Η Ελλάδα είναι η χώρα της κακώς νοούμενης «αφθονίας», της υπερβολής, όπου ο καθένας είναι ό,τι δηλώσει. Κάθε χρόνο, μόνο στην πρωτεύουσα, έχουμε περί τις 2000 θεατρικές παραστάσεις, περισσότερες και από την Αγγλία, τη χώρα του θεάτρου. Οι Έλληνες πάντα έγραφαν και θα γράφουν. Είναι, ξέρετε, ένας τρόπος ψυχοθεραπείας, διάθεσης για εξωστρέφεια, επικοινωνίας με τον άλλον. Το θέμα είναι τι αξίζει από αυτά να εκδοθεί; Το μόνο σίγουρο είναι ότι η υπερπληθώρα τίτλων μόνο αρνητική είναι, καθώς γεμίζει τα ράφια των βιβλιοπωλείων με συχνά άχρηστους τίτλους, συντομεύει εν πολλοίς τον χρόνο ζωής ενός καλού βιβλίου, ώστε μέσα στο εξάμηνο να θεωρείται ήδη παλαιός τίτλος, και χαώνει τους επίδοξους αγοραστές-αναγνώστες, οι οποίοι δεν προλαβαίνουν να αφομοιώσουν την εκδοτική παραγωγή. Δυστυχώς, δεν είμαι και πολύ αισιόδοξη για το μέλλον. Πίστευα ότι η κρίση ήταν μια καλή αφορμή για να ξεκαθαρίσει το τοπίο, πράγμα το οποίο δεν βλέπω να γίνεται.
Ποια η γνώμη σας για τη συνήθη πλέον πρακτική της αυτοέκδοσης; Είτε όταν αυτό μεταφράζεται στην πραγματοποίηση από τον ίδιο τον συγγραφέα πρακτικών διαδικασιών της έκδοσης, είτε όταν αφορά την εξολοκλήρου οικονομική επιβάρυνσή του προκειμένου να δει τυπωμένο το πόνημά του.
Αναφορικά με την πρακτική της αυτοέκδοσης, είμαι κάθετα αρνητική, καθώς ένα βιβλίο δεν αρκεί μόνο να τυπωθεί και να κυκλοφορήσει. Κάθε βιβλίο είναι μια μικρή ή μεγάλη οδύσσεια και μόνο ένας εκδοτικός οίκος μπορεί να τη φέρει σε πέρας. Πίσω από κάθε βιβλίο, κρύβεται ένα πλήθος ανθρώπων, καθένας των οποίων είναι υπεύθυνος για κάτι. Τα στάδια δημιουργίας ενός βιβλίου είναι: διόρθωση, φιλολογική επιμέλεια, ηλεκτρονική σελιδοποίηση, δημιουργία εξωφύλλου, επιλογή χάρτου, εκτύπωση σώματος και εξωφύλλου, πλαστικοποίηση εξωφύλλου, βιβλιοδεσία, πίκμανση, και, φυσικά, διάθεση στο εμπόριο, προβολή στα ΜΜΕ και διοργάνωση εκδηλώσεων. Καθένα από τα στάδια αυτά είναι εξίσου σημαντικά για το τελικό αποτέλεσμα και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να περατωθούν από έναν και μόνο άνθρωπο ή από έναν απλό τυπογράφο.
Όσον αφορά, τώρα, την εξολοκλήρου ή μερική οικονομική επιβάρυνση ενός συγγραφέα στη δημιουργία του βιβλίου του, θα σας έλεγα ότι, δυστυχώς, είναι απόρροια της έλλειψης αναγνωστικής παιδείας στη χώρα μας, με συνακόλουθη τη χαμηλή αναγνωσιμότητα, των δυσχερών οικονομικών συνθηκών, της δυσβάστακτης φορολογικής τακτικής στον χώρο του βιβλίου (αναφέρω ενδεικτικά ότι τυπώνουμε με ΦΠΑ 24% και πουλάμε με ΦΠΑ 6%), της πληθώρας των τίτλων που κυκλοφορούν μηνιαίως, της εμπορευματοποίησης του βιβλίου με την κατασκευή ευπώλητων τίτλων κλπ. Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω, πέστε μου πώς ένας εκδοτικό οίκος, όση καλή διάθεση και αν έχει, και όσο βαθιά κι αν βάλει το χέρι στην τσέπη, θα μπορέσει να υποστηρίξει έναν νεοεμφανιζόμενο συγγραφέα ή έναν a priori ποιοτικό μεν αλλά μη εμπορικό τίτλο;
Ποια είναι τα κριτήρια τα οποία θα κάνουν ένα κείμενο να βρεθεί στα βιβλιοπωλεία, με το βαρυσήμαντο λογότυπο του εκδοτικού σας οίκου;
Ως εκδόσεις είμαστε αρκετά αυστηροί στις επιλογές μας, προκειμένου να είμαστε και συνεπείς στις αρχές μας. Το βασικό κριτήριο στην επιλογή ενός τίτλου είναι το ίδιο το βιβλίο. Στη διαδικασία εμπλουτισμού των ήδη υπαρχουσών σειρών της ελληνικής και ξένης πεζογραφίας, ποίησης, θεάτρου και δοκιμίου με τίτλους γνωστών και καταξιωμένων συγγραφέων, προσπαθούμε να είμαστε κοντά και σε νέους δημιουργούς που έχουν κάτι να πουν με το έργο τους.
Πέραν των πανελλαδικά γνωστών ακαδημαϊκών και επιστημονικών βιβλίων, αλλά και των ποιητικών συλλογών που έχει εκδώσει ο οίκος σας, στην πορεία αυτή του μισού αιώνα ύπαρξής του, τι σας έκανε να δώσετε έμφαση τα τελευταία χρόνια στα θεατρικά κείμενα και τι σημαίνει για εσάς η συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο;
Η ενασχόληση με το θέατρο τα τελευταία χρόνια ήταν φυσική απόρροια της ήδη ενασχόλησής μας με τον χώρο της λογοτεχνίας, αναπόσπαστο μέρος της οποίας αποτελεί και η θεατρική γραφή. Η συνεργασία μας με το Εθνικό Θέατρο, τα δύο τελευταία χρόνια, ως επίσημων εκδοτών του, μας γεμίζει ενθουσιασμό, χαρά, αλλά και μεγαλύτερο το αίσθημα ευθύνης μας απέναντι στο αναγνωστικό κοινό.
Είμαστε στα πρώτα βήματα του 2018, τι άλλο μπορούμε να περιμένουμε από τις εκδόσεις Σοκόλη;
Φέτος εγκαινιάσαμε τη σειρά του «Παιδικού Θεάτρου», που έρχεται να καλύψει ένα κενό που υπάρχει στην ελληνική αγορά με πρωτοτυπία, συνέπεια και την πρέπουσα προσοχή προς τα αναγνωστικά ενδιαφέροντα και τις κοινωνικο-συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών. Κάθε βιβλίο, εκτός από θεατρικό κείμενο και σκηνικές οδηγίες, περιλαμβάνει σχόλια πάνω στους χαρακτήρες του εκάστοτε έργου, προτεινόμενους αυτοσχεδιασμούς για τα παιδιά και προτεινόμενη ελληνική και ξένη βιβλιογραφία για τον εκπαιδευτικό. Τα βιβλία, επίσης, συνοδεύονται από CD με πρωτότυπες μουσικές συνθεμένες από καταξιωμένους μουσικούς.
Επίσης, μέσα στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τον θεσμό «Αθήνα Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου για το 2018», ετοιμάζουμε μια σειρά από δράσεις με διάφορα Ιδρύματα και Φορείς στη χώρα, προκειμένου να προβάλουμε με τον καλύτερο τρόπο το βιβλίο ως πολιτιστικό αγαθό.