Της Σοφίας Βαρβιτσιώτη
Ο Δεκέμβριος του 1944 ήταν ένας μήνας γεμάτος ταραχές για την πολύπαθη Αθήνα. Ήταν ο μήνας των εμφύλιων συγκρούσεων που έμειναν στην ιστορία ως «Δεκεμβριανά». Αυτές οι συγκρούσεις ήταν τόσο σφοδρές και αιματηρές, που ο ίδιος ο Τσόρτσιλ, πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας, αναγκάστηκε ανήμερα τα Χριστούγεννα να έρθει εσπευσμένα στην Αθήνα.
Ύστερα από την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Γερμανούς, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα η κυβέρνηση εθνικής ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου, στην οποία μετείχε και το ΚΚΕ. Οι πληγές της χώρας από τον πόλεμο και τη γερμανική κατοχή ήταν πολύ βαθιές: φτώχεια, πείνα, διαλυμένες υποδομές, κράτος αποδιοργανωμένο. Συν τοις άλλοις, υπήρχαν και σοβαρά πολιτικά ζητήματα, καθώς ο ελληνικός λαός ήταν διχασμένος: από τη μία πλευρά οι οπαδοί του ΚΚΕ και από την άλλη οι Φιλελεύθεροι, οι Κεντρώοι και οι Δεξιοί. Η διάσπαση του λαού ξεκίνησε στα χρόνια της Κατοχής, όταν την Εθνική Αντίσταση την διεξήγαν οργανώσεις που ήταν κομματικά χρωματισμένες. Το ΕΑΜ ήταν η αντιστασιακή οργάνωση του ΚΚΕ (το στρατιωτικό σκέλος του ήταν ο ΕΛΑΣ). Οι άλλες αντιστασιακές οργανώσεις ήταν ο ΕΔΕΣ και η ΕΚΚΑ, φίλα προσκείμενες στις άλλες πολιτικές παρατάξεις. Οι σχέσεις του ΕΑΜ με τις άλλες οργανώσεις ήταν άκρως ανταγωνιστικές. Το αποτέλεσμα του ανταγωνισμού αυτού ήταν ότι πολύ περισσότερος κόσμος γνωρίζει λόγου χάρη τον Άρη Βελουχιώτη (πραγματικό όνομα Θανάσης Κλάρας) του ΕΛΑΣ, παρά τον στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα του ΕΔΕΣ ή τον συνταγματάρχη Δημήτριο Ψαρρό της ΕΚΚΑ.
Το ΕΑΜ απέκτησε ισχυρά λαϊκά ερείσματα. Αυτό ενδεχομένως οφειλόταν αφ’ ενός στην άριστη οργάνωσή του αλλά και και στις «επιστημονικές» μεθόδους πειθούς που εφάρμοζε (άλλοι τις λένε και προπαγάνδα ή πλύση εγκεφάλου) και αφ’ ετέρου στο γεγονός ότι λόγω της δικτατορίας του Μεταξά οι άλλες πολιτικές παρατάξεις είχαν χάσει σε σημαντικό ποσοστό τη λαϊκή εμπιστοσύνη.
Οι πολέμιοι του ΚΚΕ το κατηγορούν ότι μεθόδευε την ολοκληρωτική κατάληψη της εξουσίας και την υπαγωγή της Ελλάδας στο λεγόμενο «ανατολικό μπλοκ», δηλαδή στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης. Η λεπτομέρεια που το ΚΚΕ αγνοούσε ήταν το γεγονός ότι τον Οκτώβριο του 1944, σε συνάντηση του Στάλιν με τον Τσόρτσιλ στη Μόσχα, έγινε η λεγόμενη «συμφωνία των ποσοστών», με την οποία οι δύο συμμαχικές Δυνάμεις καθόρισαν τα ποσοστά επιρροής τους στις χώρες της ΝΑ Ευρώπης. Για την Ελλάδα τα ποσοστά ήταν 90-10 υπέρ της Μ. Βρετανίας. Αυτό σήμαινε ότι η Σοβιετική Ένωση δεν επρόκειτο να στείλει στρατό για να ενισχύσει το ΚΚΕ (ο Στάλιν, γνωστός και ως «πατερούλης» ή «μουστάκιας», τήρησε στο έπακρο τη συμφωνία με τον Τσόρτσιλ και σε απλά ελληνικά «πούλησε» το ΚΚΕ).
Το Νοέμβριο του 1944 ο Γ. Παπανδρέου, στα πλαίσια της συμφωνίας της Καζέρτας, έθεσε το ζήτημα του αφοπλισμού των αντάρτικων ομάδων. Όλες οι ελληνικές δυνάμεις (στρατός και αντάρτες) θα έπρεπε να τεθούν υπό τη διοίκηση του Βρετανού στρατηγού Σκόμπι. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ διαφώνησαν και το αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσουν στις 3 Δεκεμβρίου στην Αθήνα τα Δεκεμβριανά. Όλα άρχισαν από μια ειρηνική (υποτίθεται) διαδήλωση του ΕΑΜ στο Σύνταγμα, ως διαμαρτυρία ενάντια στο τελεσίγραφο της κυβέρνησης εθνικής ενότητας (1-12-1944) για τον αφοπλισμό όλων των αντάρτικων ομάδων. Η Αστυνομία άνοιξε πυρ εναντίον των διαδηλωτών μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 33 άτομα και να τραυματιστούν περίπου 150. Το ίδιο βράδυ, ο Γ. Παπανδρέου πρότεινε να παραιτηθεί ο ίδιος και να σχηματιστεί οικουμενική κυβέρνηση με πρωθυπουργό το Θεμιστοκλή Σοφούλη. Ενώ οι αντιμαχόμενες πλευρές και ο Βρετανός πρέσβης συμφώνησαν, επενέβη ο Τσόρτσιλ με ένα τηλεγράφημα στο οποίο ουσιαστικά εκβίαζε τον Παπανδρέου να μην παραιτηθεί και ζητούσε από τον Βρετανό πρέσβη «να τον φυλακίσει έως ότου συνέλθει»!
Σύμφωνα με ορισμένες πηγές και με τη μαρτυρία του στελέχους του ΚΚΕ Α. Καλλιγά, το ΚΚΕ δύο ημέρες πριν το συλλαλητήριο είχε κλείσει τα γραφεία του και είχε φυγαδεύσει τα στελέχη του στην παρανομία, πράγμα που δείχνει ότι μια ένοπλη εξέγερση ήταν πιθανότατα στα σκαριά. Το δε σπίτι του Παπανδρέου είχε δεχτεί επίθεση από ενόπλους, με αποτέλεσμα να τραυματιστεί ένας αστυνομικός.
(Συνεχίζεται)